Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszŁukasiewicz:Dobreizłeadresy
dopadnięciabydłapociągowego78.Historyktenpisze,żecałyproces
tworzeniafolwarkupolegałnazmniejszaniugospodarstwchłopskich
(produkującychdawniejnarynek)dopoziomuwystarczającegojedynie
dokonsumpcji,inaobciążeniuchłopówpańszczyzną.Chłopsięnato
godził,gdyżbłędniewnioskował,żepanwyręczagowsprzedażyna
rynek,aonsamutrzymadawnypoziomkonsumpcji79.
J.Topolskizkoleizauważył,żewepocestanisławowskiejuwi-
doczniłasięjużpewnaekspansywnośćchłopów,którzywtajemnicy
przeddworemposzerzaliareałuprawnyopustki,zktórychnieświad-
czylipańszczyzny80.Pracępańszczyźnianąoceniaonjakoskrajnieniee-
fektywną,powołującsięnaopinięStanisławaStaszica,żepracadar-
mowadlainnejosobyjestczymśprzeciwnymludzkiejnaturze81.
KryzysgospodarkifolwarcznejwyjaśniałteżAndrzejWyczań-
ski,wskazującnaspadekcennazbożewdrugiejpołowieXVIIina
początkuXVIIIw.,cowynikałozezmniejszeniakonsumpcji82.Wojny
XVIIipoczątkuXVIIIw.zrujnowaływieśimiasto,naodbudowęgo-
spodarstwchłopskichfolwarkniemiałsił,więcwiększośćodtwarza-
nychgospodarstwwłościańskichmiałapowierzchnięodjednejczwartej
dopołowyłana,aczęstojeszczemniejszą.Zniszczeniuuległymłyny,
sprzęt,narzędzia,zdziesiątkowanobydłoikonie83.
Wliteraturzeprzedmiotuwskazujesięteż,żewsparciewłościan
przezwłaścicielawcaleniebyłonormą.JakdowodziJ.Rutkowski,
częstozdarzałosię,żewłościanin,któremupadłopańskiezwierzę,mu-
siałodkupićjezawłasnepieniądze.WinwentarzuzMarchwicz1725r.
czytamy:nzakazujesiępodkarąwłościanom,którzywzięlibydło
wzałogę,odnosićdodworuskórębydlęciaiprosićonowegokonialub
wołuiniechkażdyotemwie,żewielkakaratakiegoczeka,którynie-
dbałymkołogospodarstwajestinadwórsięcorokuspuszcza,tylko
78Tamże,s.209-210.
79Tamże,s.222-223.
80JerzyTopolski,Polskawczasachnowożytnych(1501-1795),Poznań1994,por.Wi-
toldKula,Teoriaekonomicznaustrojufeudalnego,s.84-85(zwracauwagę,żeczęścio-
wozarzutypowiększaniaroliwbrewprawubyłyrezultatemoszukiwaniaprzezdwór,
którychciałpomniejszeniagospodarstwa).
81AndrzejWyczański,PolskaRzecząPospolitąSzlachecką,s.732.
82Tamże,s.313;podkoniecXVIIIw.cenynazbożejednakwzrosły,przynosząc
szlachcieznacznedochody,zob.JerzyTopolski,Polskawczasachnowożytnych,s.728.
83Tamże,s.315.
27
