Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sąsiedziwpamiętnikachipublicystyce
nakształtowanieopiniipublicznejmiaławpływ,możenajmniejliczna,ale
przybierającanasileiznaczeniu,grupapodróżnikówzainteresowanychkra-
joznawstwem.Spisywanewichtrakciediariusze,przesyłanakorespondencja
wpływałyprzedewszystkimnakształtowanieopiniiśrodowiskarodzinnego.
Wspomnieniazodbytejpodróżysłużyłyutrwaleniupamięci,aleteżstanowiły
rodzajsprawozdaniadlanajbliższych.Miałyrelatywniemałykrągodbiorców,
acozatymrównieżidzie–niewielkieoddziaływanienakształtowanieopinii
społecznej.
ZgołainaczejrzeczzaczęłasięmiećwwiekuXVIII,kiedytoupowszechnił
sięzwyczajspisywaniarelacjizodbytejpodróżyzprzeznaczeniemdopubli-
kacjidrukiem.Relacjeteprzybierałyformępośredniąpomiędzypamiętni-
kiem,bedekeremarozprawączyfelietonem.Uwagaichautorówkoncentro-
wałasięnietylenarejestracjiprzebiegutrasy,mijanychmiejscowości,własnych
przygód,conaopisiekrain,atrakcjigeograficznych,przyrodniczych,czasami
historii,stosunkówgospodarczychipolitycznych,aletakżeobyczajowości,
religijności,społeczniedziedziczonychzachowaniachkulturowych.
Łatwozauważyć,żeczęśćwypowiadanychopiniinosiznamionaopinii
powstałychwwynikunkrótkoterminowegosąsiedztwa”,azatemwytwo-
rzonazostałanabazieznajomościrelatywniemałegośrodowiskaprzy-
byszów.Podwpływemobiegowychopiniikrążącychwdanymspołeczeń-
stwie,anastępnieweryfikowanychwbezpośrednimkontakciezpojedynczymi
przedstawicielamidanejnacji,bądźwtrakciekrótkotrwałejpodróżypoobcym
krajuformułowanopoglądy,któreniemiaływielewspólnegozrzeczywistym
obrazem.TeodorBillewicz(1652-1724),zpochodzeniaLitwin,chociażpocho-
dzącyzrodzinywyznaniakalwińskiego,tojednakbędącygorliwymiprakty-
kującymkatolikiem,wtrakciepodróżypokrajachEuropyprzejeżdżałprzez
Czechy.NapoznanieCzechówmiałzaledwie10dni,ajednakuznałichzaludzi
dobrychipokornych,wczymdostrzegłzresztąpodobieństwodoswoichroda-
ków3.SzwedLarsEngetröm(1751-1826)przybywającdoPolskiw1788roku
otrzymałtraktatautorstwaJohanaChristopheraTolla(1743-1817),swego
rodaka,pt.nRelacjapodróżnegozastanawiającegosięnadPolską”.Miałonmu
pomócwpoznaniuizrozumieniuPolski.Pownikliwejlekturzestwierdziłjed-
nak,żeToll:nPrzebyłzaledwiekilkatygodniwWarszawieichciałwydawać
sądokraju”4.
Pamiętnikizpodróżyostatecznieredagowanopozakończeniuperegry-
nacji,czasaminawetpoupływiewielulat,azatemwypowiadanecharaktery-
3
T.Billewicz,DiariuszpodróżypoEuropiewlatach1677-1678,wstępioprac.M.Kunicki-Gold-
finger,Warszawa2004,s.125.
4
L.Engeström,Pamiętniki,tłum.J.I.Kraszewski,Poznań1875,s.28;idem,Pamiętniki,
tłum.J.I.Kraszewski,[w:]Polskastanisławowskawoczachcudzoziemców,t.II,oprac.
W.Zawadzki,Warszawa1963,s.107.
24
