Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jesttedywolność.Czymżejestwolność?Jesttopewnawła-
ściwośćczłowieka,właściwośćnaturyludzkiej,polegającana
zdolnościdoświadomegowybierania.Wartozwrócićuwagę
nanaturalny,aniezadekretowanycharaktertejwłaściwości.
Człowiekmożewybieraćniedlatego,żejakaśwładzaprzy-
znałamutakąmożliwość,tylkodlatego,żemożliwośćtasta-
nowiimmanentnącechęjegonatury.Właściwośćtajestza-
temrównieżniezbywalna,cooznacza,żeniktniejestwsta-
niepozbawićczłowiekatejzdolności.Wolnośćjestwięcpier-
wotnawzględemwszelkiejwładzy,równieżpaństwa.
Wydawaćbysięmogło,żeposiadaniaprzezczłowieka
zdolnościdoświadomegowybieranianietrzebaspecjalnie
dowodzić,żenkoń—jakijest—każdywidzi”.Okazujesię
jednak,żeniejesttooczywiste,przynajmniejdlaniektó-
rych.Sąbowiemludzie,którzyuważają,żeczłowiekwzasa-
dziepozbawionyjesttakiejzdolności,aowazdolnośćdo
świadomegowybieraniajesttylkozłudzeniem.Człowiek
bowiem—powiadają—jestnślepymnarzędziemprzyro-
dy”,chaotycznymkłębowiskiemsił,nadktóryminietylko
niepanuje,alektórychistnieniaipotęginawetsobienie
uświadamia.Jegopostępowaniezatemniejestwcalerezul-
tatemżadnegonświadomegowyboru”,tylkoprzypadkowej
ichwilowejprzewagijakiegośnieuświadomionegopopę-
du.Wolnośćjestzatemfikcją,którejwymyślaniemschlebia-
myjedyniewłasnejpróżności,anieżadnąnwłaściwością”,
wdodatkujeszczennaturalną”.Tenpoglądnaczłowieka,
zwanyniekiedy,niewiedziećczemu,nhumanistycznym”
wkonsekwencjiprowadzidozdjęciawszelkiejodpowiedzial-
ności.Odpowiedzialnośćbowiemmożebyćjedyniekonse-
kwencjąwolności,czyliświadomegowyboru.Jeślijednak
nictakiego,jakświadomywybórwprzypadkuczłowieka
miejscamiećniemoże,toznaczy,żeniemożnamuprzypi-
10
