Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
MarcinBiborski,JarosławBodzek
J.N.SVORONOS1904-1908,nr964;SNGCop.nr171-172).Monetytegonominału,owadze
ok.72g,identyfikowanesąjakobrązowedrachmy(por.C.C.LORBER2005,138;2012,216;
D.WOLF2013,71inast.).
WprowadzeniewwynikureformyPtolemeuszaIIwlatach261-260przedChr.dużych
nominałówbrązowychspowodowałozmianywtechnologiiprodukcjimonet.Najpierwwyko-
nywanoodlewkrążka,którybyłnastępnieobrabianyprzyużyciutokarki,czegoświadec-
twemsąśladyponakiełkuwpostacipłytkichwgłębieńumieszczonychmniejlubbardziej
centralnienaawersieirewersiekrążka(por.J.GUEY1966;J.GUEY,M.PICON1968;T.FAUCHER
2013,242inast.
4
).TakąobróbkękrążkapoświadczaopisywanamonetazkolekcjiKossaków,
copotwierdzająobserwacjepoczynionepodmikroskopemelektronowym.Niezbitymdowo-
demsąśladykoncentrycznychzarysowańwzagłębieniupowstałymponakiełku,znajdu-
jącymsięwcentrummonety,najejawersieirewersie(Ryc.2).Natakprzygotowanykrą-
żekprzybijanostempel(por.T.FAUCHER2013,268inast.)
5
.Wprzypadkumonetyzezbioru
Kossakówśladamipostemplachsąm.in.obwódkiwpostacicienkiejwarstwywyciśniętego
metaluprzyliterachlegendy(Ryc.3).
WramachbadańnadmonetąPtolemeuszaIIIzostałytakżeprzeprowadzonenieniszczące
analizyskładuchemicznego,mającenaceluzdefiniowaniemateriałuużytegodoprodukcji
tegotypumonet.WykonanojewspektrometrzerentgenowskimtypuSpectro-MIDEX,flu-
orescencyjnymzdyspersjąenergii,przynapięciu45kVispolaryzowanympromieniowaniu
wzbudzającymowysokimlimiciedetekcjiiczułościnapoziomieppm.Uzyskanewyniki
zostałyopracowanewprogramieanalitycznymTURBOQUANTzpakietuSPECTROiprzed-
stawionewformieprocentowegoudziałuposzczególnychpierwiastkówwbadanychmiej-
scach(Tabela1).WbadaniachwykorzystanotakżemikroskopyoptycznefirmyLeicatypu
MLiMZ-8orazmikroskopskaningowytypuVegaSuper3,firmyTescan,ozmiennejpróżni
(wzakresieod0do2500Pa),ozwiększonejgłębiostrościobrazowania,wrazzmożliwo-
ściąmikroanalizychemicznejwybranychobszarów.Opróczobrazowaniawzakresieod5x
do1mln,zainstalowanywmikroskopiespektrometrEDSumożliwiawykonywanieanalizy
jakościowejiilościowej,całkowiciebezwzorcowolubzwykorzystaniemwzorcówanalitycz-
nych.Wynikianalizyzostałyporównanezefektamikompleksowychbadańskładuchemicz-
negobrązowychmonetptolemejskich,opublikowanychostatnioprzezThomasaFauchera
(2013,19inast.).Wśródnichznalazłysięrównieżwynikibadańmonetserii5,wtymtych
zmonogramem„Chi-Rho”(T.FAUCHER2013,48inast.,ryc.7).Wspomnianeanalizywyko-
nanometodąaktywacjineutronowej(activationauxneutronsrapidesdecyclotron).Wydajesię,
żemimozastosowaniaróżnychmetodwynikidotyczącezawartościołowiuicynysązbliżone.
MonetazkolekcjiKossakównawiększościswojejpowierzchnimaciemnooliwkową,spę-
kaną,miejscamiczarnąwarstwępatyny(Ryc.4).Mechanizmpowstaniatejpatynyiskutki
korozjizależałyodrodzajustopu,wiekuiwarunkówotoczenia,wjakichznalazłasięmoneta.
Wkilkumiejscachnaawersie,rewersieirancie,dziękiodpryskomiprzetarciompatyny,jest
częściowowidocznapowierzchniaepidermy,zprzebłyskamiczystegometalu(Ryc.5).
Wceluzorientowaniasięwcharakterzezwiązkówkorozjiwykonanobadaniaanalityczne
iobserwacjepodmikroskopempolaryzacyjnym.Doanalizywybranomiejscazdoskonale
zachowanąpatynąimiejscajejpozbawionenaskutekwykruszenia(powierzchnienagranicy
metal-patyna).Osadykorozyjnenapowierzchnimonetymająbudowęścisłą,błyszczącą,
4Utegoostatniegoautorastarszabibliografiaorazprzekonującakrytykahipotezyzaproponowanejwpublikacji
B.BOUYON,G.DEPEYROT,J.-L.DESNIER2000,19inast.,31.
5AutortenodrzucazaproponowanewpracyB.BOUYON,G.DEPEYROT,J.-L.DESNIER2000(52inast.)stosowanie
przyprodukcjidużychptolemejskichnominałówrodzajumechanicznegourządzenia.
