Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.TeoriaEdwinaE.Gordonaakartezjańskiedogmaty
19
negomyśleniamożnazestawićztwierdzeniamikartezjańskimi,któredotycząnatury
umysłuiodgrywajątakarcyważnąrolę,żeokreślasięjemianemdogmatów(pewników,
prawdoczywistych).
Pierwszydogmatgłosidualizmumysłuiciała.Kartezjuszstwierdza,żeumysłjest
substancją,którejpodstawowymdziałaniemjestmyślenie,aciałoniemyśli,bojestrze-
cząwyłącznieprzestrzenną(Kartezjusz,2004:73).Zdawałonsobiesprawęzsilnego
związkumiędzyumysłemaciałemwkontekścieniektórychproblemówdotyczących
wrażeńzmysłowych,takichjakemocje,dźwięki,barwy,zapachy,smaki,temperatura,
wytrzymałość(Kartezjusz,2001:42-43),aleniezmieniatojegopodstawowegozałoże-
nia,żeumysłjestontologicznie(tajemniczo,eterycznie)różnyodciała,chociażfunkcjo-
nujewścisłejznimwspółpracy(Brożek,2016:12).Drugidogmattoteżtezaopewnym
dualizmie,wktórejoznajmiono,żeumysłjestoddzielonynietylkoodciała,aletakżeod
innychumysłów.Ludziemajązdolnośćpojmowania,dziękiktórejdostrzegająistnienie
innych,którzyrównieżposiadająumysł.Trzecidogmatwyrażadualizmpercepcji(ope-
racjiintelektu)iwoli(pragnienia,dążenia)(Kartezjusz,2004:38,46).
DlaKartezjuszapercepcjaobejmujekompilacjędowolnychproduktówiusług,któ-
rychwartośćjestocenianawgłównejmierzewstosunkudoinnychtreścipsychicznych
(danychzmysłowych,wytworówwyobraźni),natomiastmyśleniejestformątakiejsamej
zdolnościjakwidzenie(Hacking,1975).Wtymujęciumyśleniejestprocesempasyw-
nym,astajesięelementemaktywnychfunkcjiumysłowychdziękiwoli,którapozwala
cośstwierdzić,zaakceptowaćlubzwątpićczyodrzucić.Zwróconotuuwagę,żedziałanie
wolimusipoprzedzaćjakaśformapercepcji,obejmującanietylkodoświadczeniezmy-
słowe,aletakżewyobraźnięirozumieniejęzykowychwypowiedzi.
Kiedydoświadczamyaudiacji,tobezwątpieniaodczuwamysilnyzwiązekmiędzy
umysłemaciałem.Możemydecydowaćoruchachwwymiarachciężaru,przestrzeni,
przepływuiczasu,więccodozasadyumysłmawpływnanaszezachowanie.Dziświemy,
żezmysłyniesądostarczycielamiinformacji,dziękiktórymdoumysłunapływajądane
poddawaneobróbce.Niemogąbyćonetraktowanejakoswoiste(indywidualne,osobi-
ste)rejestratoryrzeczywistości,działającedodatkowopodobniejakurządzeniaperyfe-
ryjne(np.kamera)wpołączeniuzumysłem3,boniejestprawdą,żezapisująwszystko
cosięwydarza,adopieroumysłwydobywaistotneaspektyzcałegomateriału.Dzięki
eksperymentompsychologicznymiodkryciomneurobiologówwiemy,żezmysłynie
działająwtensposób,żewznaczniewiększymstopniusązintegrowanezumysłemniż
sugerowałatometaforakomputeraiurządzeńperyferyjnych.
3
Wfilozofiinowożytnej,aszczególniewbrytyjskimempiryzmie,uJohnaLocke’a,George’aBerke-
leyaiDavidaHume’a,dziękizmysłomdoumysłudocierająidee,którezestawionewprosteizłożone
wzorceustalająistnienierelacjimiędzynimi,apoddawaneprocedurzeabstrakcjitworzązasady(re-
guły)ogólne(J.Locke,Rozważaniadotyczącerozumuludzkiego,tłum.B.J.Gawecki,PWN,Warszawa
1955,księgaIII).
