Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
WSTĘP
Niedziwizatem,żeintelektualiści,wojskowi,misjonarze,ludzieżądniprzygód,
niekiedymałegoformatuzuchwalcy,anawetwykolejeńcy,którymnieudałosię
znaleźćgodnegomiejscawewłasnymspołeczeństwie,właśniewRosjidostrzegali
ówbizantyjskiprzepychibogactwoorazmożliwości,które-jakmniemali-mogły
zaspokoićichpychę.Towtedynahoryzonciepojawiłosiępatologicznezjawisko
mirażurosyjskiego.Termintenmadwaróżneaspekty:pierwszytozłudzeniemyśli-
cielieuropejskich,żekrzywdalubprześladowania,jakieichspotykająwewłasnym
kraju,mogąznaleźćszczęśliwerozwiązaniewRosji,gdziebezgranicznapotęgawładzy
carskiejdysponujeodpowiednimiśrodkamizdolnymidointerwencjinazewnątrz
(wojskowejlubpolitycznej),acozatymidziedozwycięstwaichsprawywkraju,
gdziesąprześladowanilubszykanowani.Tymsamymrozłam,jakipowodująna
Zachodzie,przyczyniasięzawsze,bezwzględunato,czymająrację,czynie,dowzro-
stupotęgiRosji,która-wiemytozanalizymateriałówźródłowych-potrafiperfek-
cyjniewykorzystaćtakiewewnętrznekłótnie,zgodniezklasycznąmaksymądivideet
impera.JakoprzykładmożnatutajwskazaćjansenistówiichDflirt”zcarem-refor-
matoremzapoczątkowanypodczaswizytyPiotraInaSorbonie.
DrugimaspektemoczarowaniaRosjąjestnaiwnamiłośćintelektualistówdosilnej
iskutecznejwładzy,którachętniewykorzystujetęnaiwnośći-przezskutecznąpro-
pagandę-przyciągadosiebie,biorącpodswojeopiekuńczeskrzydła,wyalienowane
jednostki.Głównąpostaciąibohateremtakiegopolitycznegozagubieniabędziewierny
przyjacielRosjiWolter:adoratorcaraPiotraIDwielkiegoreformatora”,KatarzynyII
SemiramidyPółnocyijejdzielnej,jakjąnazywa,Darmiipokoju”.TedwatypyDmirażu
rosyjskiego”tworzącałąplejadę,bezmałakonstelację,różnorodnychosobowości
ipostawludzkich.Możnaje,jaksądzę,podzielićnaczterygrupy:misjonarzy,na-
jemników,waletówinawróconych(czylitych,którzyprzeszlipalinodiępolityczną).
W1717roku,podczaspierwszejwizytyweFrancji
28
,widzimyPiotraIniezwykle
czynnegointelektualnieichłonącegowiedzęnaSorbonie.Carpostanowiłtymrazem
spotkaćsięzwybitnąprofesurąiprzedyskutowaćbieżąceproblemynurtująceświat
naukiicywilizacjieuropejskiegoZachodu
29
.Dociekliwegocarainteresowałyszcze-
gólniesprawytechniczno-wojskowe.Spotkanieprzerodziłosięjednakwpoważną
debatęteologiczną,zdominowanąprzezliczniereprezentowanągrupędoktorów
sympatyzującychzjansenizmem,jużwtedyostrozwalczanymprzezwładzekró-
lewskieipapieskiRzym.GłównymzagadnieniemnurtującymDuczonychjansenis-
tów”byłakwestiauniiKościołówwschodniegoizachodniego.Wtejsprawie,
podobniejakwAnglii,carniewielemiałdopowiedzenia,chociażtymrazempo-
28
PiotrIodbyłswojepierwszetourne
´epoEuropiew1698roku,aleominąłwówczas
Francję,LudwikXIVprowadziłbowiempropolskąpolitykęzagraniczną,którazdecydowanie
nieodpowiadałacarowi.
29
Wartoprzypomnieć,żepodczaspierwszejswojejpodróżynaZachódcarspotykałsię
wielokrotniezwybitnymiprzedstawicielaminaukieuropejskiej;później,w1711roku,naślubie
carewiczaAleksegozksiężniczkąZofią-KarolinązWolfenbu
¨tel,długokonwersowałzGott-
friedemWilhelmemLeibnizem.
