Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MałgorzataChudzińska
pienia”50.Gdybyjednakczłowiekmógłdanąracjęuzasadnić
zapomocąbardziejkonkretnychśrodków,np.naukowych,
wtedyijegosumieniebędziedomagałosięowegowyższe-
gostopniapewności.Sumieniewątpliwenatomiasttostan,
nwktórymczłowiekalboniejestzdolnyuformowaćsobie
jakiegokolwieksąduowartościmoralnejkonkretnegoczy-
nu,alboteżformujetakisąd,aleztowarzyszącąmuuzasad-
nionąobawąbłędu,czyliuzasadnionympodejrzeniem,że
zamierzonyaktjestzłyizakazany”51.Odmianątegorodzaju
sumieniamożebyćsumieniezawikłane(conscientiaperple-
xa),wsytuacjigdyczłowiekniejestwstanieocenićdanego
czynu,sądzibowiem,żecokolwiekzrobi,będzietozawsze
moralnieniewłaściwe52.
Podsumowującetycznerozważanianatematsumienia,
niesposóbnieodnieśćsiędotrzechpodstawowychzasad,
odprzestrzeganiaktórychzależyprawidłowejegofunkcjo-
nowanie.Wszystkiemożnaoprzećnanaczelnympewniku
etycznym:nnależyczynićdobro,aunikaćzła”.Pierwsza
znichgłosi,iżwmoralnymdziałaniuczłowiekajakoko-
niecznyiwystarczającywarunekwymaganyjeststansu-
mieniapraktyczniepewnego.Pewnośćtamożeopieraćsię
jedynienapotocznym,przednaukowym,ludzkimpoznaniu
człowiekawróżnychdziedzinachżycia.Niemuszątobyć
zatemmotywyrozumowe,uzasadnionenaukowo,poznanie
takieprzekraczabowiemczęstoludzkiemożliwości.Zasada
drugastanowi,żeczłowiekposiadającystansumieniapew-
negopowinienzawszepostępowaćwedługjegowskazań,
nawetjeślijesttostansumienianiepokonalniebłędnego.
Wkontekścietejzasadymówićmożemyotzw.autonomii
sumieniaczłowieka,atakżemożemyuznaćjązafundament
moralnejnaukiowolnościsumieniaiprawapostępowania
50
51
52
Tamże.
Tamże.
Tamże.
·21·
