Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wstosunkudoDługoszasamodzielnyniżjegopoprzednicy,niebyłentuzjastąJagiellonów,zwyjątkiem
możeZygmuntaI.TakżeprzedstawicieledynastiipanującyjużpośmierciDługosza–zresztąjego
uczniowie:JanOlbracht,Aleksander,ZygmuntiFryderykJagiellończyk–bylisurowoosądzaniprzez
historiografięXVIw.WspółcześniipotomninieszczędzilikrytykizwłaszczaZygmuntowiAugustowi[5].
NiecoinaczejwyglądałahistoriografiaXVIIw.,wśródktórej
Poloneutychia
AndrzejaLubienieckiego,
najpierwkalwina,późniejarianina,wyróżniasiębardzopozytywnymioptymistycznymobrazemczasów
jagiellońskich,zpodkreślaniemosiągnięćmilitarnychikulturalnychwładców.Jagiellonowiebyli,według
autora,najlepszymi„ojcamiojczyzny”.Lubienieckichwaliłichzwłaszczazatolerancjęreligijną.Jako
młodyczłowiekuczestniczyłwsejmielubelskimw1569r.Żywoibarwnienapisałotym,czegobył
wówczasświadkiem,podziwiającwielkitrudpodjętyprzezZygmuntaAugusta,abydoprowadzićdounii
realnejPolskizLitwą[6].
MimożepoutracieniepodległościopisywanoczasyJagiellonówjakoświetnyokresnaszejprzeszłości,
tojednaknadalwyrażanosuroweosądyoposzczególnychwładcach.WXIXw.celowaławtym
pesymistycznaszkołakrakowska.MichałBobrzyński(zm.1935)w
DziejachPolskiwzarysie[7]
negatywnieoceniałuniępolsko-litewskąinieszczędziłkrytykizwłaszczadwómostatnimJagiellonom
zazagubienie„posłannictwadziejowegonaroduiwytworzenieanarchii”[8].
DopokoleniawspółczesnegoBobrzyńskiemunależałAnatolLewicki.Byłjednymzpierwszych,którzy
wXIXw.próbowalizmienićniekorzystneopinieoJagiellonach.Toonwłaśniewpracy
Powstanie
Skirgiełły
zwróciłuwagęnazafałszowanyobrazJagiełływdzieleDługosza,wielkiegoskądinąd
dziejopisarza.WcelurehabilitacjizałożycieladynastiipostulowałodejścieodXV-wiecznegoprzekazu.
Przekonywał,żewówczas„twórcauniilitewsko-polskiejprzedstawisięnamjakojedna
znajświetniejszychinajenergiczniejszychzarazempostacidziejównaszych”.Wieleprawdymieścisię
wprzytoczonymprzezLewickiegozdaniu:„Biadamonarchom,którzymielinieszczęścieniepodobaćsię
kronikarzom”[9].NieodrazupodjętomyślLewickiego.OdpoglądówDługoszaodeszliwswoichdziełach
dopierodwajwybitnibadaczeepoki:OskarHaleckiorazLudwikKolankowski.Pierwszyznichwdziele
Polska,jejdziejeikultura
wystawiłpomnikepocejagiellońskiejjako„złotemuwiekowi”naszej
historii[10].Drugi,autor
DziejówWielkiegoKsięstwaLitewskiego,ZygmuntaAugustawielkiegoksięcia
Litwydoroku1548,
oraz
DziejówpolitycznychPolskijagiellońskiej,
zmieniłdiametralniewizerunek
Jagiełły,piszącw1930r.:„żadnazjegoidei[Jagiełły]nieskończyłasięnapomyśletylko,wszystkiebyły
wówczaslubpóźniejzrealizowane,wszystkieniemalwskutkachswychpodziśdzieńżyją.Ażzadziwić
musi,żewciągudługiegojegoprzeszłopółwiekowegowładaniaLitwą,abliskotyleżPolską,nie
słyszymyprawieojednymjegonieudanympomyśle,niespełnionymzamiarze,wszystkodoczegodążył,
osiągnąłtak,żeiuwspółczesnychiupotomnychszczęściejegopodziwbudziło”[11].
Historiografiapo1945r.zwiadomychwzględóweksponowałazasługiJagiellonówwwalkach
zKrzyżakami(czytaj:zNiemcami).Pewnymewenementemokresupowojennejhistoriografiibyło
ukazaniesiębardzochętnieczytanejpracyPawłaJasienicy(zm.1970)
PolskaJagiellonów.
Jakkolwiek
autorbyłeseistąipisałpracepopularne,nienaukowe,poszedłcałkowiciezawizjąDługoszaijego
kontynuatorówzXVIw.inieuwzględniłnaukowegodorobkukońcaXIXw.iokresu
międzywojennego[12].
Włączeniedobadańdodatkowychźródełorazzastosowanienowychmetodbadawczychsprawiło,
żedziękipracomm.in.W.Pociechy,J.Ochmańskiego,J.Bardacha,H.Łowmiańskiego,A.Sucheni-
Grabowskiej,K.PietkiewiczaiM.Boguckiej[13]obrazczasówjagiellońskichstajesięcorazbardziej
obiektywny,bliższyważnejwhistoriografiizasadzie,żezadaniemdziejopisarzajestpodejmowaniepróby
rozumieniaopisywanychnapodstawieźródełfaktówipostaci,anieichosądzanie[14].Zbytdługo
wstosunkudoJagiellonówwpolskiej–ajeszczebardziejlitewskiej–historiografiipanowałastarazasada
retoryczna,nakładającanahistorykaobowiązek–jaktonazwałcytowanywyżejM.Bloch
–„pogrobowegosędziego”,któryobokpochwałmusiałstosowaćsurowenagany(„laudare
etvituperare”)[15].
Przebijaniesięprzeznagromadzonewciąguwiekówosądynieułatwiazadaniakomuś,ktoodważysię
pisaćookresiejagiellońskim.Motywempodjęciajeszczejednejtakiejpróbybyłam.in.chęć
przedstawieniaznanychzlekturyhistorycznejpostacikrólów–wojowników,dyplomatów,mecenasów
kultury–wniecoinnymniżzazwyczajkontekście.
Stądpodziałksiążki–pokrótkimwprowadzeniudotyczącymGiedyminowiczów–naczęśćpierwszą,
poświęconąmonarchiiczterechpokoleńJagiellonów,abyprzypomniećpodstawowewiadomości
zdziejówpolitycznych,ustrojowychikulturalnych,orazrozbudowanączęśćdrugą,poświęconądworowi
królówiwielkichksiążątlitewskich.Ponieważniezbytczęstodociekano,jakwyglądałoichżycie
codzienneiodświętne,jakabyłaodebranawmłodościedukacjaizainteresowaniaorazwjakiejmierze
osobiścieangażowalisięwsprawyreligiiiwiary,zagadnieniomtympoświęconoczęśćtrzecią,
zatytułowaną
Władcyiichrodziny.
Zamieszczonenakońcuksiążkikrótkiebiografiewszystkichczłonków
roduoraztych,którzyprzezmałżeństwaznimsięzwiązali,mogąułatwićorientacjęwzawiłejgenealogii
iuzupełnićwiedzę,choćbyoJagiellonach,którzyzasiadalinienapolskim,aleczeskimiwęgierskim
tronie,adonie-dawnabylinienajlepiejtraktowanitakżeprzezhistoriografięczeską
iwęgierską[16].Wksiążcewystępująotyle,oileichdziejebyłypowiązanezdziejamipolsko-litewskimi.
DynastięJagiellonówwPolsce
dedykujęmoimStudentom,uczestnikomseminariummagisterskiego
idoktoranckiego,spośródktórychwyroślitakżenajbliżsiwspółpracownicy.Książkawielezawdzięcza
