Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamiastwstępu…
Zkolei„nowoczesność”jakoterminodnoszącysiędozmiankultu-
rowych(metamorfozarolipisarza,nowemedia,konfrontacjaliteratury
zpolitykąmasową)icywilizacyjnych(przyspieszenietempażycia,
uprzemysłowienie,początkiglobalizacji,ekspansjakapitalizmu)obej-
mujewszystkietrzynajważniejszeformacjedziewiętnastowieczne,
czyliromantyzm,pozytywizmorazmodernizmzeszczególnymwska-
zaniemnadwieostatnie.Czasyporoku1864,przedewszystkimwsku-
tekzniesieniapańszczyzny,konfskatymajątkówzbuntowanejszlach-
tyorazrozwojuprzemysłuimasowejmigracjidomiast,zasadniczo
przeobraziłykrajobrazspołecznyepoki.MarianPłacheckiwWojnach
domowychbardzosugestywnieukazałciasnyrynekpracyograniczo-
nyprzedewszystkimprzezdepolonizacyjnedziałaniazaborcy,naktó-
rymmusieliodnaleźćsiębezrobotniinteligencipochodzeniaszlachec-
kiego,którzyzasłynęlipóźniejjakopozytywiściwarszawscy16.Inną
ścieżkęwybrałHenrykSienkiewicz,którywygrałzZygmuntemKacz-
kowskimzawodyotytułautoranajpoczytniejszychpowieścihistorycz-
nych.Niecopóźniejnatomiastmoderniścizostaliskonfrontowanizre-
wolucyjnąburząlat1905–1906iMłodaPolskaprzynajmniejczęściowo
stałasię„proletariacką”(utworyAndrzejaStrugaiGustawaDaniłow-
skiego,secesyjnegrafkiMaurycegoLilienaiJanaBukowskiego,ma-
larstwoWitoldaWojtkiewiczaiAntoniegoKamieńskiego)17.Wtamtym
okresienowoczesnąpostaćiargumentacjęzyskałarównieżtradycyjna
niechęćdoŻydów,która,przybierającnazwęantysemityzmu,okazała
sięwnacjonalistycznymprojekciewspólnotyistotnymelementemin-
tegracyjnymizdeterminowałaskomplikowanestosunkimiędzyPola-
kami,atakżeprzedstawicielamitejmniejszościetnicznej,uznawanymi
odtądzacałkowicieodmienny,niedającysięzasymilowaćtyprasowy.
Jednocześnieobokpisarzyiartystówborykającychsięzkonsekwen-
cjamiradykalnychzmianoraztworzonychprzeznichtekstówkultu-
ryżyływówczastysiąceludzi,którzyczasiprzestrzeńpercypowali
16M.Płachecki:Wojnydomowe.Szkicezantropologiisłowapublicznegowdobie
zaborów(1800–1880).WydawnictwoInstytutuFilozofiiSocjologiiPolskiejAka-
demiiNauk,Warszawa2009,s.151in.
17J.Kozłowski:ProletariackaMłodaPolska.Sztukiplastyczneichtwórcywżyciu
proletariatupolskiego1878–1914.WydawnictwoArkady,Warszawa1986.
19
