Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
wybuchupowstania.Takiechwilebudząrefleksjeipytanie:coztychważnych,bo-
lesnychidramatycznychwydarzeńprzetrwałodoczasówwspółczesnych?Kolejnym
przedmiotemrefleksjistałosięzagadnienie:wjakichsferachdziałalnościpublicz-
nejposzukiwaćdziedzictwapowstania.Pytanieowpływtegowydarzenianadzieje
Polskitowarzyszyłopierwszymkronikarzomazarazemhistorykom.AgatonGiller,
członekRząduNarodowegoibadaczpowstania,analizującbroszuręK.J.Łukaszew-
skiegoRządiorganizacjanarodowawPolscezgadzałsięzjejautorem,żedoDwielkich
nabytków”zaliczyćnależyDrząd,organizacjęnarodowąiuwłaszczeniechłopów”3.
Samjednakzmodyfikowałniecotenkatalog,dodającwłączeniewarstwychłopskiej
dowspólnotynarodowejdokonanedziękimodernizacjirelacjispołecznych.Pod-
kreślał,żejednymzistotnychrezultatówpowstaniabyło:Dpomnożenienarodu”4.
WydawałosięzatempożytecznymprzedłużenierefleksjiA.Gilleradotyczącejdzie-
dzictwapowstaniastyczniowegowprzestrzenispołecznejipolitycznej.
Wśródinnychpowodówpodejmowanychstudiówwymienićnależytroskęoza-
chowaniepamięciiinspirowanienowychposzukiwańnaukowychdotyczącychzma-
gańpolskichoprzywrócenieniepodległościizachowanietożsamościorazpotwier-
dzenieprzynależnościdorodzinynarodóweuropejskich,poszukiwaniamiejsca
dlapolskościwnowoczesnymświecie,brakuzgodynawykreśleniePolskizgrona
państwEuropyiświata,marzeńonowymkształcieżyciapolitycznegoispołecz-
nego,zgodnymzestandardamipaństwaparlamentarnegoikonstytucyjnegooraz
społeczeństwaobywatelskiego.Dziejepolityczneimilitarnepowstaniainspirować
mogątakżepytaniaomotywacjewyborówdrógdochodzeniadoniepodległości.
Spórpolitycznytowarzyszącygenezietychwydarzeńokazałsięelementemnie-
zwyklesilnymitrwałym,wpływającymnaichprzebiegidyskusjewokółklęski,
atakżejejkonsekwencji.Powstaniestanowiłopołączenieideiwalkioniepodle-
głośćzrewolucjąsocjalną.Polemikadotyczącadrógprowadzącychdorestauracji
państwowości,zwłaszczazaśzasadnościstosowaniarewolucyjnych,występujących
wcześniejweFrancjiiItalii,metodkształtowaniapropowstaniowychpostawspo-
łecznych-naciskmedialnyipolicyjny,terrorbezpośredni-mimożeskalatych
zjawiskbyłanieporównywalniemniejszaniżwwymienionychkrajach,wzbudzała
niezadowolenie,szok,opórirezerwęwieluśrodowiskorazkładłasięswoistymcie-
niemnaocenęlat1863-1864.Takiemetodyuznawanozaobce,niemieszczącesię
wstandardachuprawianiapolitykiprzezPolaków,niezgodnezkatalogiemwartości
myśliliberalnejikonserwatywnej.Zentuzjazmemniespotkałsiętakżeprogram
społeczny,zwłaszczauwłaszczeniechłopów.Niecieszyłsiępoparciemtych,którym
ziemięodbieranoiniespotkałsięzezrozumieniemtych,którychniąobdarowy-
wano.Nadewszystkozaśprogramtennieprzysporzyłżołnierzywalczącychonie-
podległość,ajegokonsekwencjąniebyłopowstaniemasowejarmiipowstańczej,
dobrzewyposażonej,dobrzewyszkolonejiskutecznejwwalceowolność.Zjawiska
testawałysiędodatkowymielementamiwzmacniającyminiechęćdohistoriipo-
wstaniatraktowanegozarównowkategoriachklęskimilitarnej,politycznejijak
inieudanegoeksperymentuspołecznego.
3A.Giller,Historiapowstanianarodupolskiegow1861-1864r.,t.1,Paryż1867,s.85.
4A.Giller,op.cit.,s.87.
