Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
EPOKANIETYLKOWSTECZNA
wegownętrzaczłowiekaprzezwstrzymaniezmysłowegopostrzeganiazewnętrznegoświata
(gr.hesychasmoslubbizant.-gr.ixichasmos,gr.hesychia-wyciszenie,spokój).Tentyp
medytacjizostałczęściowoopartynamyśliplatońskiej,częściowonasłowachEwangelii
św.Mateusza,wktórejprzytoczonejestKazanienaGórzeChrystusa:Dgdychceszsięmo-
dlić,wejdźdoswejizdebki,zamknijdrzwiimódlsiędoOjcatwego,któryjestwukryciu.
AOjciectwój,którywidziwukryciu,oddatobie”
14
.
Zapoczątkowanąwklasztorachideęmonastycyzmuprzeniósłnakontynenteuro-
pejskiok.338r.biskupAleksandrii,św.Atanazy,piszącpogreckuswójtłumaczonyna
kilkajęzykówŻywotśw.AntoniegoWielkiego(gr.BioskaipoliteiaPatrosAntoniou,łac.Vita
Antonii).Odtegomomentuklasztoryzaczęłysięrozwijaćwdwóchnurtach,chrześcijań-
stwawschodniegoizachodniego.Zaojcaformuływschodniejuważanyjestwspomniany
jużśw.BazyliWielki.Jegoformuła-nieujętawścisłezasady-wyczerpałasięnapocz.
IXw.,gdypojawiłsięjejwielkireformatorwosobieśw.TeodoraStudyty(759-ok.826),
którytchnąłwniąnowegoducha,obejmującklasztorśw.JanaChrzcicielawKonstan-
tynopolu,założonyw463r.przezkonsulaFlawiuszaStudiuszaifunkcjonującydzięki
działalnościśw.MarcelegozApamei(zm.485).KlasztortenstałsięznanyjakoStoudios
lubStoudion(złac.studeo-usilniedążyć,pożądać,gorliwiepoznawać,zgłębiać,wtym
wiedzę).NazwatazaczęłaodtądoznaczaćzgłębianietajnikówwiaryidlategoTeodorzyskał
przydomekStudyty.
Najstarszeklasztorywschodniebyłypomieszczeniamiskromnymi,urządzanymi
wduchucenobityzmu.Jednązformstanowiłozgromadzenieokoptyjskiej,późniejzhelleni-
zowanejnazwieskete.Takiklasztorskładałsięzniewielkiejliczbymnichów,zwykletrzech-
czterech,iprzełożonego.Założeniembyłaizolacjaduchowaprzyzapewnieniuminimum
życiawspólnotowegowpostacinabożeństwiposiłków.NaterenieKapadocjipowstawa-
łyklasztory,którychceledrążonowskałach.Postępowałotakwieleklasztorówwschod-
nich.JedenznajbardziejmonumentalnychobiektówtegorodzajupowstałażwGruzji
wWardzia,wregionieSamcche-Dżawachetia:Dwwarstwachmiękkiegotufu[ś]wyżło-
biononaróżnychpoziomachponadsześćsetpomieszczeńprzeznaczonychnapotrzeby
sakralne,gospodarcze,biblioteki,celemieszkalnedlamnichów,magazynyproduktów
żywnościowychiin.Wwypadkuniebezpieczeństwamogłoznaleźćwtejmonumentalnej
budowlischronienieokołodwudziestutysięcyludzi.Wkompleksieklasztornymznajdo-
wałosięrównieżkilkacerkwi,niekiedyodużychrozmiarach.Ścianyświątyńisalreprezen-
tacyjnychbyłyozdobionewspaniałymifreskami,którychresztkizachowałysiędodziś”
15
.
PodobnyklasztorpowstałznaczniepóźniejnaterenieRusiKijowskiejwjaskiniach
nadbrzegiemDniepru.ZałożyligoprzybylituwXIw.misjonarześw.Antoniiśw.Teo-
dozjusz.ZapoczątkowałotorozwójŁawryPieczerskiej(ros.pieczera-pieczara,jaskinia).
NazwaDławra”(gr.laura-zaułek)określaławiększyodcoenebiumtypklasztoru.Mógłbyć
drążonywskale,aleniekoniecznie.Szczytowymosiągnięciemarchitektonicznymwschod-
niegomonastycyzmustałsięzespółklasztorówiswoistaDrepublikamnichów”nagórze
Athos,napółwyspieAthosdługościok.32kmiszerokości8km.Wciąguwiekówpowstał
tuarchitektonicznykompleks20klasztorów,największewdziejachtakieichskupiskona
14
BT(zob.Skrótystosowanewprzypisachitd.),Ewangeliawgśw.Mateusza,Kazanienagórze,6,6,s.1130.
15
B.Baranowski,K.Baranowski,HistoriaGruzji,Wrocław1987,s.70.
