Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
CYWILIZACJALATYNOAMERYKAŃSKA–ZARYSPROBLEMATYKI
zamiennie.TwórcapierwszejnaukowejinajczęściejprzytaczanejdefinicjikulturyEdward
BurnettTylorpisał:ÐKultura,czylicywilizacjawnajszerszymznaczeniuetnograficznym,jest
tozłożonacałość,któraobejmujewiedzę,wierzenia,sztukę,moralność,prawo,obyczaje
orazinnezdolnościinawykinabyteprzezludzijakoczłonkówspołeczeństwa(Tylor
1871,s.1).Wyliczeniewszystkichsferaktywnościczłowiekajakoczłonkagrupyspołecznej
zaowocowałownauceuznaniem,iżkulturajesttym,coodróżniaświatczłowiekaodświata
zwierząt(stądklasyczneprzeciwstawienienaturaversuskultura),stanowiącwytwórkażdej
grupyspołecznej.
Takieprzekonanieotworzyłozkoleidrogędoupowszechnieniasięideirelatywizmu
kulturowego.Jesttopostulatmetodologiczny,zainicjowanyw1poł.XXw.przezFranzaBoasa
(zwanegoÐojcemamerykańskiejantropologii)ijegouczniów(m.in.AlfredaL.Kroebera,
RuthBenedict,Melville,aHerskovitza).Zakładaon,iżkażdezjawiskokulturowepowinno
byćrozpatrywanezpunktuwidzeniakultury,którejjestczęścią(relatywizmumiarkowany),
anawetiżniemamożliwościsformułowaniaogólnychprawrozwojukultury(relatywizmskraj-
ny),badaczazaśpowinnacharakteryzowaćpostawaaksjologicznejneutralności(Gawęcki
1987,s.308).
Odtejporypogląd,żemianemÐcywilizacji,pozaÐcywilizacjąZachodu,możnalub
wręcznależyokreślaćtakżepozaeuropejskieobszarykulturowe,utorowałsobiedrogę.Na-
leżytuprzywołaćpublikację,wktórejpojęcieÐcywilizacjilatynoamerykańskiejporazpierw-
szynagrunciepolskimpoddanezostałopróbiecałościowejanalizy:DziejeAmerykiŁacińskiej
podred.TadeuszaŁepkowskiego.Jużwtedyautorzypodkreślalitrudnościwrozumieniu
samegopojęciaifakt,iżstosujągowymienniezterminemÐkultura:
Cywilizacja(kultura)tocałokształtaktywności,awięcróżnorodnychodbywającychsięwczasie
iprzestrzenidziałańczłowieka,możnabyrzecpsychofizycznych,czylimanualnych,intelektualnych
iemocjonalnych,służącychmudoprzetrwania(przeżycia)iwielostronnegorozwoju,awięcauto-
kreacji.Aktywnośćtadotyczytakotaczającejgoprzyrody,którejgatunekhomosapiensjestcząstką,jak
siebiesamego,itozarównowskalizbiorowej(człowiekspołeczny),jakindywidualnej(jednostka
ludzka)(Łepkowski1977_83,t.3,s.599).
SamfaktistnieniaÐcywilizacjilatynoamerykańskiejbyłjednakdlanichbezdyskusyj-
ny:Ðmamydoczynienianiezkulturąjednegokrajuinarodu(choćkulturajesttrudnopo-
dzielnanazasadzieetnicznejlubpolityczno-państwowej),leczzwielkim,złożonymkomplek-
semkulturowymczylepiej_kręgiemcywilizacyjnym[...](Łepkowski1977_83,t.3,s.600).
WnaucedodziśniejednoznacznietraktujesiępojęciaÐkulturaiÐcywilizacja
(wrozumieniuzaproponowanymprzezAnglosasówczyFrancuzów),codobrzeobrazuje
takżekwestiatłumaczeniawNiemczechZderzeniacywilizacji(org.TheClashofCivilisations)
SamuelaHuntingtonawłaśniejakoKampfderKulturen_dosłownieÐwalkakultur.Jestto
efektemzakorzenionegownauceniemieckiejrozumieniaÐkulturyjakodorobkuducho-
wegospołeczeństwa,Ðcywilizacjizaśjakojejdorobkumaterialnego,związanegozideątech-
nologicznegopostępu.Należyjednakpodkreślić,iżwspółczesnedefinicjekulturywskazują,
żeÐkulturajestprzedewszystkimprocesem,anie_jakwewolucjonistycznejdefinicjiTylora
_zbioremelementów(zob.szerzejrozdz.ostatniÐHybrydyzacjatożsamościikultury).
Niewchodząctuwszczegółoweprezentowanieróżnicwposzczególnychteoriach
iujęciach(ichprzeglądmożnaznalez
,ćm.in.w:Kroeber,Kluckhohn1952;Kłoskowska