Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
SZTUKA:DZIEJEPOJĘCIA
3.Cechąswoistąsztukijestto,˝enadajerzeczomkształt.Sztuka
kształtujerzeczy,czy–używającinnychpokrewnychwyrażeń–formu-
jeje,materiiiduchowinadajekształt,formę,strukturę.Temujejrozu-
mieniuwłaściwiedałwyrazjużArystotelespisząc,żeoddziełsztuki
„nienależyżądaćnicponadto,żemająpewienkształt”(EthicaNico-
mach.,1105a27).WszakżedopieroniektórzypisarzeXXwiekuspro-
wadzilitęcechęsztukidojejdefinicji:najwcześniejinajskrajniejuczy-
nilitoAnglicyiPolacy:Bell,Fry,S.I.Witkiewicz,którypisze,żepo-
jęcietwórczościartystycznejjest„równoznacznezkonstrukcjąform”
(Noweformywmalarstwie,1919).
Tadefinicjapodającaformę,kształt,jakoswoistąwłasnośćsztuki,
jestnajbardziejwspółczesna,najbardziejdzisiejszegoczłowiekapocią-
ga.ZwłaszczamożewformuleAugustaZamoyskiego:„Sztukąjest
wszystko,copowstałozpotrzebykształtu”(„Zwrotnica”,nr3,1922).
Wszakżeitadefinicjanapotykatrudności.
Nieistotnejestto,żeoperujeróżnymiterminami:forma,kształt,
konstrukcja,struktura.Sątobowiemterminybliskoznaczne.Obciąża
natomiastdefinicjęto,żewszystkieteterminysą–dwuznaczne.Gdy
Witkiewiczmówio„konstrukcjach”,żetworzenieich„było,jestibę-
dziecelemsztuki”,tomanamyśli„oderwane”konstrukcje.Większość
natomiastdzisiejszychteoretykówsztukpięknychczyliteraturyrozu-
mie„formę”szerzej,takiżobejmujenietylkoformyoderwane,aletak-
żekonkretne,nietylkokonstruowane,aletakżeodtwarzane,czerpane
zrealnegoświata.DefinicjaWitkiewiczajestniewątpliwiezawąska,nie
obejmujewszystkichprzedmiotówpowszechnienazywanych„sztuką”;
Witkiewiczwcalezresztąniezamierzałobejmowaćcałegotegozakresu,
znacznąjegoczęśćwykluczał,jegointencjąniebyłarekonstrukcjatra-
dycyjnegopojęciasztuki,leczstworzenienowego;jegodefinicjaniebyła
sprawozdawcza,leczregulującaczywręczarbitralna.
Zwykłe,szerokierozumienieformyczykonstrukcjijestnatomiastza
szerokie.Wszaknietylkoartysta,aletakżeinżynier,technik,konstruk-
tormaszynnadajemateriiformę,kształt,strukturę.Jeśliwięcdefiniuje
sięsztukęjakonadawanieformy,totrzebaformębliżejokreślić;jako
pięknączyjakodziałającąestetycznie,czyregularną,czyodpowiednią,
