Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ispecyficznyprzymus,koniecznośćdopełnienia,spisaniafaktów,
którezczasemmogłybysięstaćdomenąmagmyintelektualnejre-
latarefero(ktośrzekł),czy-jakmawiałMichałGłowiński-nplotki
kreacyjnej”
.Wszaktworzonojezawsze;wmomenciendzianiasię”
historii,tużpofakcie,aleteżwielelatpóźniej,dodajączazwyczaj
kwalifikacjęiocenęetyczną.Akceptującąlubnegującą.Alejużzper-
spektywywspółczesnejprzekazującego,awięc-wrzeczysamej-
ahistorycznej.Wciążjeszczepamiętambowiemsytuacjęskądinąd
znakomitego,piętnastowiecznegohistoryka,JanaDługosza,który
stanąłprzedkoniecznościąopisanianajświetniejszegopolskiego,
średniowiecznegozwycięstwapodGrunwaldem.Onsamurodziłsię
pięćlatpobitwie,pisaćoniejzacząłniemalpółwiekupóźniej,ko-
rzystajączapewne-zdziśjużnieznanychnawetztytułów-źródeł
irelacji,któremyzkoleipoznajemyznowuprzetworzonezpowieści
KraszewskiegoiSienkiewicza,nawykowoprzywołujączdaniazfilmu
AleksandraForda…Zwielokrotnione,historyczniezabetonowane
relatarefero?Zwiewnośćiulotnośćhistorycznejprawdydostrzegają
zazwyczajludziedoświadczeniprzezLos,świadomipotęgiprzemi-
janiaikoniecznościjejutrwalania.Zwracałnatenaspektnistnienia
po”wczasiewielu,bardzowielunaszychrozmówpoprzedzających
wydanietrzechtomówzapisówmemorialnych,prof.FlorianŚmieja,
mieszkającyodczasuwojnypozagranicaminaszegokraju,ostatnio
zaśwKanadzie;uczestnikiwspółtwórcawieluliterackichprzed-
sięwzięćlondyńskiegoikanadyjskiegośrodowiskaemigracyjnego.
Pisał:nUtrwalaniepamięciopisywanejwosobistychrelacjachjest
jednymzesposobówodzyskiwaniaprzeszłości.Jesteśmyświadkami
zmierzchugłośnejemigracjiwojennej.Wymierająostatniprzedsta-
wicieleiwnetcałanaszawiedzanatemattegoniezwykłegozjawiska
politycznegoikulturalnegobędziepochodzićzdrugiejręki,odludzi,
którzytejformacjiijejprotagonistównieznali.Wprawdziepozostała
ichtwórczośćiposiadamywieledokumentówdotyczącychwybit-
nychemigrantówiichwspółczesnych,alenigdyniezawielejestopo-
wieściizapiskówświadków”(F.Śmieja:Deltaczasu,s.7).Cozatem
pozostaje?Czystaprawda?Prawdopodobieństwo?Kroplaprawdy
wmorzufikcji?Alespisującidokumentującdziejenaszegowydzia-
łu,pamiętamteżosłowachCzesławaMiłosza:nOpowiadającniewie
sięjakiwybraćczas,teraźniejszyczyprzeszły;jakbyto,cominęło,
14
