Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
ZbigniewZielonka
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
---
-
narodową,godnościąnarodową,obronątożsamościnarodowej5.Długosztennnowo-
żytny”patriotyzm,któryjużsiępojawiłwKronicetzw.Gallautwierdził,rozwinął
iprzekazałpotomnymażponaszeczasy.Itumożna,choćbytylkonamarginesieza-
uważyć,żehistoriografiaDługoszowa(awięccałośredniowieczna)wprzeciwieństwie
dowspółczesnejzupełnieignorujesocjologię.Toprawda,żegłównymibohaterami
tamtejhistoriisąrycerze,leczzawszeczujemywniejobecnośćludu,niekiedywprost
siępiszeojegowspółudzialewwalceipatriotyzmiewobroniewspólnejojczyzny,gdy
tymczasemsocjologowiepoddadząwwątpliwośćnietylkoświadomośćnarodowo-pa-
triotycznąludu,aleisamejklasyfeudałów6.
SiłasprawczahistoriografiiśredniowiecznejzDługoszowąsumą,którajązamyka,
okazałasięfenomenem.Takżetrudnonawetpowiedzieć,żeDługoszjąnzamyka”.
OnajestciągleotwartaitonaniąpowoływalisiędoXXw.nietylkohistorycy,ale
twórcynowożytnej,apotemnowoczesnejPolski,nowożytnegopostfeudalnegonaro-
du.Wprocesiejegopowstawaniaposługiwanosięjejinformacjamihistorycznymi,ale
takżejejzawołaniamipatriotyczno-narodowymi,odwoływanosiędozamkniętejna
jejkartachdumynarodowej,sławyorężaiwielkiejmyślipaństwotwórczej,przykła-
dówbohaterstwa,ofiarności,dzielności,odwoływanosiędojejwielkościinieśmier-
telności.Wszystkotowzięłanowożytnamyślpolskaipolsko-twórczazhistoriografii
średniowiecznej.PowoływałasięnaDługosza,częstozapominając,żeprzycałejswej
wyjątkowościwrealizacjidokonańbudowałPolskę,idączaswymipoprzednikamipo
piórze.
Nienegującrenesansowegoudziałuwrozwojumyślipaństwowo-narodowej(np.
wdziedziniehistoriografii)nieprzekroczonoDługosza.Renesansraczejwnajwybit-
niejszychdziełachzajmowałsięprzedewszystkimhistoriąwspółczesną.Oświecenie
ipostklasycyzmpróbowałnieśmiałoweryfikowaćdziełaśredniowieczne,równocze-
śniewydającjeidającszerszymkręgomczytelniczym.Jużwromantyzmieipóźniej-
szychepokachzkronikśredniowiecznychbranomateriałdopisarstwabeletrystycz-
nego,dopoezjiidramatu,przywoływanowielkiepostacieiwydarzenia,wyjmującje
zkartinkunabułówirzucająchasłapaństwa,naroduipatriotyzmumiędzylud,czy
raczejkształtującysięnowożytnynaród.Znichczerpalinatchnieniepowstańcy,znich
powstawałaPolskaniepodległa!TodziękihistoriografiiśredniowiecznejzDługoszem
naczele,wroku1900-czyliwrokupangermanizmuczyraczejuciskającejideiprusac-
twa-powstajeogromnawproteścieioskarżeniupowieśćHenrykaSienkiewiczaKrzy-
żacy.TodziękiniejwtamtychlatachPolacyuroczyścieśpiewająrotę:Nierzucimziemi,
skądnaszród!,Polskimynaród,polskilud!KrólewskiszczepPiastowy…ipowtarzają:
AbochłopimacośzPiasta,CośztychkrólówPiastówwiele…Totylkowybrane,
5ZewspomnieńWincentegoWitosa,któryżyjącnawsikilkadziesiątkilometrówodKrakowa,będącego
stolicąkrólówpolskichformalnieod1320r.,afaktyczniejeszczedawniej,pisze,żewjegowsiwlatach
80.XIXw.byłotylko3Polaków-onijegobracia,resztachłopówodnosiłasięzwrogościądoichdekla-
ratywnejpolskości,bowszyscybylincysorscy”.
6Nieoznaczato,żewszystkiedziełahistoriograficzneproblemtenjednakowopodejmują,takaLiber
fundations…,czyliKsięgafundacjiklasztoruwHenrykowiezXIIIw.zwanaKsięgąhenrykowskąstanowi
kapitalnymateriałwłaśniedlasocjologówówczesnejwsipolskiej(inietylko).
