Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zdrowie–podstawowepojęciewedukacjizdrowotnej
•założenie,żestresorysązawszeszkodliwedla
zdrowiainależydążyćdoicheliminowania
itworzenianieosiągalnego,sterylnegośrodo-
wiskaUbezstresów”.
Podstawowepytaniawpodejściupatogenetycznym
•Cojestprzyczynąchorób?
•Jakiesączynnikiichryzyka?
Przedstawiająccechyiograniczeniapodej-
ściapatogenetycznegoidoceniającjegoznacze-
niewmedycynie,A.Antonovskyniezapropono-
wałjegoodrzucenia,aleuzupełnienie.Swoje
podejścieokreśliłonjakosalutogenetyczne
(łac.salus–zdrowie,szczęście).Zakładaono,że
stanemnormalnymorganizmuczłowiekajest
nieuporządkowanie,stanzaburzonejhomestazy,
dokonującesiępodwpływemciągłychzmianwe-
wnętrznychizewnętrznych.Tosystemotwarty,
wktórymjestjednaktakżemiejscedlaporządku.
Człowiekprzemieszczasięwswoimżyciunakon-
tinuum(linii)rozciągającymsięmiędzydwoma
wyimaginowanymibiegunami(krańcami),przed-
stawionymponiżej:
Zdrowie
pełne,idealne
Choroba
poważna,zagrażającażyciu
Międzybiegunamikontinuumsąróżnestany
pośredniewzględnegozdrowialubchoroby.
Poziom(stan)zdrowiatomiejscenakontinuum
wdanymczasie.Możnagookreślićobiektywnie
(np.wbadaniulekarskim)isubiektywniezper-
spektywyczłowieka.Zewzględunastałązmien-
nośćtegomiejscanależyzajmowaćsięcałąpopu-
lacją–ludźmiznajdującymisięwkażdympunkcie
kontinuum(anie,jakwpodejściupatogenetycz-
nym,głównieludźmichorymi).
To,czynakontinuumprzesuwamysięwkie-
runkubiegunaUzdrowie”czyUchoroba”,zależyod
tego,jakradzimysobiewcodziennymżyciuze
stresorami.UZdefiniowanojejakowymagania,dla
którychniemagotowychanizautomatyzowa-
nychreakcjiadaptacyjnychiktórerodząstanna-
pięcia”(Sęk,2006,s.47).StresoryteA.Antonovsky
dzielinatrzygrupy:przewlekłe,ważnewydarze-
niażycioweidokuczliwekłopotycodzienne.Sku-
teczneradzeniesobieznapięciemzwiązanymze
stresoramisprzyjazdrowiuizależyodzasobów
odpornościowychisilnegopoczuciakoherencji.
Skutkiemnieskutecznegoradzeniasobieznapię-
ciemmożebyćchoroba.
Uogólnionezasobyodpornościowe(generaliz-
edresistanceresources)Ustanowiąbuforydlaczynni-
kówryzyka[…]isątowłaściwościjednostki,gru-
py,jejśrodowiskaikultury,które[…]umożliwiają
uniknięciestresorówiusprawnienieprocesura-
dzeniasobiezwymaganiamiwtensposób,żeza-
pobiegająprzekształcaniusięnapięciawstan
stresu”(Sęk,2006,s.46).Dozasobówtychnależą:
•właściwościczłowieka–cechybiologiczne
(genetyczne,konstytucjonalne)ipsychiczne
(m.in.poczucietożsamości,sprawstwaikon-
troli,zdolności,inteligencja,wiedza),zdolno-
ściinterpersonalne,
•cechyśrodowiskafizycznego(naturalnego
iwytworzonegoprzezczłowieka),
•czynnikispołeczno-kulturowe–wsparciespo-
łeczne,stabilnośćkulturowa,religia,opieka
zdrowotna,
•warunkimaterialne,pozycjazawodowa.
Zasobytesprzyjająochroniezdrowiaiproce-
somzdrowienia.TerminUuogólnione”oznacza,że
dziękidoświadczeniuUdziałają”oneniezależnie
odsytuacji.Niektórezasoby,zwłaszczabiologicz-
ne,sąwrodzone(dziedziczne),większośćjednak
rozwijasięwprocesierozwojuosobniczegoiso-
cjalizacji.Ważnajestumiejętnośćwykorzystywa-
niaprzezczłowiekadostępnychmuzasobów.
Umiejętnośćtawiążesięzcentralnympojęciem
koncepcjisalutogenezy–poczuciemkoherencji
(patrzcz.I,podrozdz.2.2.4).
Podstawowepytaniawpodejściusalutogenetycznym
•Dlaczegoludziemimodziałaniaczynnikówszkodliwych(stresorów)zachowujązdrowielubwraziechoroby
powracajądozdrowia?
•Dlaczegodanaosoba,niezależnieodmiejsca,jakiezajmujenakontinuum,przemieszczasięwkierunkubieguna
Uzdrowie”?
26[[[