Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10Potencjałtwórczydzieciimłodzieżywświetleliteraturyprzedmiotu
nejweryfikacji,aleniecoinnejnaróżnychjegopoziomach.Pomimoogromnegowkładu
koncepcjiklasycznychwdziedzinęwiedzyotwórczościobecniezarzucasięimwiele
brakówibłędówteoretycznych,podobniejakinurtompsychologicznym,zktórychsię
wywodzą.JakprzekonującoargumentujeNęcka(1995),możnajesprowadzićdotrzech
głównychproblemów:niekompletnościkoncepcji,nadmiernegoichuproszczeniaidy-
chotomizowania.WedługMagyariego-Becka(1994)koncepcjesystemoweotworzyły
postpsychologicznyokreswhistoriibadańnadtwórczością.Mogąprzyczynićsiędo
zmianydominacjinurtupersonalistycznego,będącej,zdaniemDorotyTurskiej(2009),
jednymzeźródełmitówotwórczościfunkcjonującychwedukacji.Zwolennicyper-
spektywyspołeczno-kulturowejpostulująodejścieodnadmiernejkoncentracjinajed-
nostceijejumyśle(zob.Glăveanu,2015;Schulz,1990;WithagenivanderKamp,2018),
atakżeuwzględnieniespecyficznegokontekstuspołeczno-historycznego(Schulz,1990).
Jednakżeprzesadnyichsocjologizmstajesiępodstawąkrytyki(Szmidt,2013).Niemniej
jednakmająonedużąwartośćdlaekologicznegopodejściadobadaniakreatywności
czywychowaniadotwórczości.Zkoleidlaprojektowaniakrótkofalowychoddziaływań
edukacyjnychorazpomiaruichskutecznościznaczniecenniejszeibardziejpomocne
wydająsiękoncepcjewnurciepoznawczymczyinterakcyjnym,gdyżdająmożliwość
badaniawłaściwościindywidualnychjednostkiwprocesualnymkontekście.
1050Zdolnościtwórcze
Podobniejakwodniesieniudopojęciatwórczości,wprzypadkuzdolnościtwórczych
niemaspójnościcodoichdefinicji.Badaczeprezentująróżneperspektywyteoretycz-
ne,częstoonieostrychzakresachznaczeniowych,zależneodkontekstuczypotrzeb
społecznych(zob.Chruszczewski,2009;Limont,2010).Matoswojeprzełożenienapo-
wstawanielicznychkoncepcjiimodelizdolnościtwórczych.Różnierozumianyjestsam
terminnzdolności”jako:potencjalne(capacities)czyfaktycznieprzejawianezdolności
(abilities)bądźpoziomwykonywaniazadań(performance)(Nęcka,2003).Pojęcieto
jestczęstoutożsamianezinteligencją(zob.Kaufman,2015),począwszyodkoncepcji
strukturalno-hierarchicznychprezentowanychprzezCharlesaSpearmana(1904),teorii
hierarchicznejjaknp.modelCHCCattell-Horn-Carroll(zob.Carroll,1993;Schne-
ideriMcGrew,2018),koncepcjiintelektuJoyaP.Guilforda(1978)czykoncepcjiWISC
Sternberga(2003)tudzieżklasycznychteoriirozwojowychJeanaPiageta(1981),Lwa
Wygotskiego(1989,2002).
Natomiastzdolnościtwórczepojawiająsięnajczęściejjakojedenzwielukomponen-
tówwkoncepcjachzdolności,talentuczyuzdolnień(strukturalno-interakcyjnychlub
hierarchicznych),łączącychjezazwyczajzinteligencją,osobowościąorazczynnikami
środowiskowymi.Donajbardziejrozpowszechnionychwliteraturzeprzedmiotumode-
linależątu:trójpierścieniowymodelzdolnościJosephaRenzullego(1986),wieloczyn-
nikowymodelzdolnościFranzaJ.Mönksa(2005,2008),piramidazdolnościJanePiirto
(1999,za:Limont,2010),modelstrukturyuzdolnieńn4x4”RobertyMilgram(Milgram
34
