Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Chińskatransformacjaustrojowa:socjalizmczykapitalizm?Tertiumdatur
635
zrzeczywistością,żepotrzebnajestnowatorskateoriawspółczesnegokapitalizmu
(Heilbroner,milberg1995;Ormerod1997;Stiglitz2007;Csaba2009;Kolodko
2011;Roubini,mihm2010;Phelps2013;Galbraith2014;Tirole2017)niwelująca
przepaśćdzielącąto,cowrzeczywistościmamiejsce,odtego,cowksiążkach
naukowychnatentematsiępisze.Stądwyrastato,conazywamnowympragma-
tyzmem(Kolodko2014b;Bałtowski2016i2017;Galbraith2018).
Socjalistycznarzeczywistośćwszakróżniłasięodteoretycznegoujęcia,nie-
kiedytakwielce,żekolejnewydaniatychsamychdziełnaukowych,niemogąc
abstrahowaćodfaktów,corazmniejprzypominałyedycjewcześniejsze.Wystarczy
porównaćpodręczniki„ekonomiipolitycznejsocjalizmu”europejskichautorów
opublikowanewczasiejednejgeneracji–wlatach50.i70.XXw.Cociekawe
iważne,różniłysięonewobecsiebiezdecydowaniebardziejwPolsceinaWę-
grzechniżwBułgariiiNRD.Atoprzedewszystkimdlatego,żewskutekrozma-
itychreformrozluźniającychgorsetzetatyzowanejiscentralizowanejgospodarki
istotniezmieniałosięobliczerealnegosocjalizmuwtychdwupierwszychkrajach
(równieżwidącejinną,alewciążsocjalistycznądrogąjugosławii)iwsprzężeniu
ztymzmianamiewoluowałotakżejegoodbiciewnarracjipolitycznejiopisach
naukowych.Wkrajachmniejpodatnychnareformy,spośródktórychnajbardziej
ortodoksyjnebyłymaoistowskaAlbania(najbiedniejszykrajEuropy)iRumunia,
możnabyłowydawaćpodręcznikibezwiększychzmian.
Itudygresja.Znanyjestmiprzypadek,kiedywZwiązkuRadzieckimniedosko-
nałeplanowaniespowodowało,żepowydaniuksiążkizatytułowanej„Ekonomika
okresuprzejściowego”pozostałzapasniewykorzystanychokładek.Czerwonych,
zezłotymigłoskami,jakożeomawiałaonaokresprzejściowyodkapitalizmudo
socjalizmu.Wykorzystującteokładki,napoczątkulat90.XXw.wydanoksiążkę
podtakimsamymtytułem,tyleżetymrazemchodziłojużookresprzejściowyod
socjalizmudokapitalizmu.Ciekawe,czyzapasokładekjużsięwyczerpał…
Sąróżnekraje–zichpaństwem,społeczeństwem,gospodarkąikulturą–okre-
ślanejakosocjalistyczne.Pomińmyjużto,żeswegoczasunazistowskieNiemcy
byłytworempartii,która–choćznaturyswejfaszystowska–wnazwiemiała
określenie„socjalistyczna”,okraszonejeszczedodatkiem„narodowa”.Zdrugiej
stronysocjalizmkojarzonyjestprzezniektórychzczymśpozytywnym,amiano-
wiciezespołecznągospodarkąrynkowąpaństwskandynawskich–Danią,Finlan-
dią,NorwegiąiSzwecją.Wtymkontekście,dlaichodróżnieniaodgospodarek
EuropyŚrodkowo-WschodniejiodZwiązkuRadzieckiego,wliteraturzezachod-
niej,częściejpolitologicznejniżekonomicznej,tędrugągrupęokreślasięjako
państwaigospodarkikomunistyczne.Tojeszczebardziejkomplikujerozważania,
gdyżwtakimukładziemielibyśmydoczynieniawtymsamymczasieztrzema
ustrojamispołeczno-gospodarczymi:kapitalizmem(np.Włochy),socjalizmem
(np.Szwecja)ikomunizmem(np.Czechosłowacja).
Niejesttoprzekonująceujęciezkilkupowodów.Otóżkomunizmteżmawiele
interpretacji–odwidmakrążącegopoEuropiezdaniemmarksaiEngelsazakre-
ślonym170lattemuwManifeścieKomunistycznym(marks,Engels2011),poprzez
tzw.komunizmwojennywRosjisprzedstulat,poutopięmającegokiedyś,jużpo
