Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Ekonomista”2022,nr1
http://www.ekonomista.info.pl
Oekonomiinormatywnejipozytywnejwperspektywiezałożeniaochaotyczności...13
Tabela1niezestawiametodiwynikówbadań,czegosąodpowiedniodwa
powody:(1)zastosowanemetodysąwzdecydowanejprzewadzejednakowe,
aewentualneichmodyfikacjebyłybywarteomówienia,gdybyprzedmiotemarty-
kułubyłaefektywnośćtychżewłaśnie,zostanązatemomówionewspólnie,(2)po-
dobniejakwpodpunkciewcześniejszym,niesątutajanalizowanedokładnewy-
niki,możnajednakpodsumować,żeprzyjętewkanoniemetodycznymsposoby
wykrywaniachaosupozwalająstwierdzaćotym,żezjawiskaekonomicznemają
złożonycharakter.
Wartozwrócićuwagęnapewienaspektpojmowaniachaosu,którybezpośred-
niokorespondujezzasadniczymproblememrozważań,czylikwestiąnormatyw-
negopodejściadoekonomii.Jakzostałowcześniejprzedstawione,mowajest
ochaosiewrozumieniunietylepotocznym(choćionojestwpewnymzakresie
uzasadnione),aleotakiejzłożonoścideterminantitakiejdynamiceichlosów,że
ichpełneuchwycenieiprognozowaniewdowolniedługimokresiejestwykluczo-
ne.Takieujęciemożesprawiaćwrażenie,żegospodarkąrządziprzypadkowość.
Chociażtostanowiskomożnauznaćzaprawdopodobne,niejestonozałożeniem
teoriichaosu,tymsamymmożnastwierdzić,żepostulatywnośćekonomiinorma-
tywnejniejestgodnazupełnegoodrzucenia.
Potraktowaniezjawisknarynkujakoprocesówstochastycznychjestrównież
omawianewliteraturze,awbadaniachweryfikowane.Przedstawicieletakiego
stanowiskazregułyniewykluczajądynamikichaotycznej,aleprocesystocha-
styczneuznajązabardziejprawdopodobne(Mantegna,Stanley2001;Buła2019).
Praktykaszukaniachaosu,bezwzględunaprzedmiotbadańpokazuje,żedyna-
mikadeterministycznawłaściwachaosowibywanieodróżnialnaodszeregówlo-
sowych,cozmuszabadaczadowyodrębnieniai(cozasadne,kiedycelemjest
identyfikacjawyłączniedynamikichaotycznej)redukowaniatzw.szumupomiaro-
wegoidynamicznego(Zeug-Żebro2014).Wynikibadańuzasadniajątęoperację,
jakożeredukowanieszumuzmieniawartościwskaźnikówmającychdowodzić
istnieniachaosu,badaczejednakpodchodządoproblemuzostrożnościąiobawą,
żeredukcjaszumumożemiećujemneskutkijakozdeformowaniaanalizowanego
sygnału(Zeug-Żebro2014).Wartotakżenadmienić,żepojęciesamejlosowości
maswojądośćzłożonąstrukturę,aprzeztoiwielorakiewłaściwości,skoromoż-
naspotkaćsięwliteraturzezpodziałemnajejsiedemodmian(Buła2019),co
przyodpowiednimstopniuszczegółowościbadańwpływałobynaichwyniki.
Przesłankamidomówieniaochaosiedeterministycznymjestkilkacechcha-
rakterystycznychdladanegoukładu.Popierwsze,cojużzostałowyrażonewcze-
śniej,nieliniowośćfunkcji.Podrugie,wrażliwośćsystemunazmianęwarunków
początkowych–stądteżuprawnionestajesięmówienieochaosiezdetermino-
wanym,właśnieprzeztepoczątkowewarunki.Potrzecie,wsystemiemożnado-
strzectzw.atraktory,którestanowiąpodzbiórprzestrzenistanów,podzbiórów
maswojeotoczenie,apunktytegożotoczeniawkolejnychiteracjachzmierzają
kutemupodzbiorowi(Siemieniuk,Siemieniuk2015).
Jeśliidzieosposobyidentyfikacjichaosu,dokanonumetodmożnazaliczyć
następujące(Zeug-Żebro2014;Gurgul,Suder2010):
