Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
MaciejKowalski
koniecświata
Platońskiatawizm?
Koniecświata–tozpozorugroźniebrzmiącesformułowaniesłyszymy
czasamizustnapotkanychosób,przyokazjiróżnychwydarzeń.Jedniwypowiadają
tesłowazpowagą,innizaśżartobliwie,dającwyrazdwómwielkimtradycjom,przy-
pisywanymspuściźnieantycznej,awięctragizmowiorazkomizmowi.Korzystamy
zobuwpowiązaniudostopniadystansuodczuwanegodootaczającejrzeczywistości.
Odkiedyodkryliśmysiłęrażeniajęzyka,przypisujemyrangęrozmaitymprocesom,
zjawiskomczynawetprozaicznymincydentom.Niezliczoneświadectwaprzekazuje
namwtymzakresiehistoria(np.poprzezpisaneźródłaopisowe,przekazyreligijne
czymitologie),alenietylko.Współczesnyświat,aszczególniezasobyinternetowe,
jestwyrażeniemprawdziwegobogactwaobjawień.Wnioskiokońcuświatamoże-
mywyciągaćzdużejczęściutworówliterackich(szczególnie–sądzimy–tychprzy-
padającychnaokresywojenne).ŁączyćgomożemyzpojęciamiParuzji,Sansary
czyRagnarök.Tomotywwiodącydziełmuzycznych(np.ChrystusFerencaLiszta),
wizualnych(np.GuernicaPablaPicassa),audiowizualnych(zarównotychuznawanych
zaudane,np.O-bi,o-ba.KonieccywilizacjiPiotraSzulkina,jakitychuznawanych
zanieudane,np.Plan9zKosmosuEdaWooda),takżetychwmniejszymformacie
orazhumorystycznych(np.odcinekKoniecświata,słynnego,dodziśpopularne-
gositcomuMiodowelata).Identyfikujemysięztym,inspirujenastolubwprawia
wspodziewaneprzygnębienie.Otoczenizewszystkichstrontymfetyszemapoka-
liptykówrzadkokiedyjednakdocieramydosedna,zastanawiamysięnadistotą
tegoodwielustulecitowarzyszącegonamtoposu.
Koniecświatadotyczynietylkowytworówdziełsztuki,stanowiącychonie-
ograniczonychmożliwościachnaszegoabstrakcyjnegomyślenia.Jestonzwiązany
równieżzrealnymżyciem,doświadczeniempraktycznym,któregojesteśmyświad-
kami.Możeonprzyjmowaćcharakterspołeczny,nierzadkoowręczepokowym
znaczeniu.Podtymkątemmożetobyćnp.agoniaRzymupopularówwokresie
dyktaturySulli,erozjaadministracjirzymskiejczasówbarbarzyńskich,śmierćostat-
niegoprzedstawicieladynastiifrankijskiejczyfizycznaeksterminacjakonfesyjnego
establishmentuancienrégimewdobierewolucjifrancuskiej.Możeprzyjmować
obrazmniejprzeznasdostrzegalny,aleniemniejistotny,np.napłaszczyźniefilo-
zoficznej(wpływnominalizmuOckhamowskiegonacywilizacjęChristianitas).Pró-
bujemytooceniaćdopieropojakimśczasie.Wkażdymztychprzypadkówmamydo
czynieniazpewnegorodzajupowolnymprzewrotem.Nowezastępujestare.Prome-
tejskiewyrastazarchaicznego.Niemniejwciążtrwamy,pamiętajączaledwie,stop-
niowocorazsłabiej,otym,coniegdyśutożsamialiśmyzjakżewzniosłąformułąkońca
świata.Czasamijednakposługujemysiętympojęciem,przeżywającczystoindy-
widualnetragedierodzinne,gdypotrzebystabilnegożyciagenerującorazwiększe
kosztylubgdyktoś,kogodoniedawnauznawaliśmyzaniewzruszonypomnikjakichś
przekonań,zmieniaświatopoglądoweszeregi.Omawianesformułowaniewtych
przypadkachmaoczywiścieniecoskromniejsze,prozaiczneznaczenieiwagę,ale
nadaljestnaładowanetreściąibagażemdoświadczeń.Koniecświatanastępuje,gdy
ginąprofesje,przezstuleciapoważane,aodpewnegomomentukompletnienie-
przydatne.Byłbolączkąkażdejzepok,spędzającąsenzpowiektroskądlaniejed-
39(1-2/2024)
