Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.CELKSIĄŻKI
11
nym,jeślichodziosytuacjęmigracyjną.Należyonabowiemobecniedowąskiej
grupykrajóweuropejskich,którychistnienieniepozwalanabezwarunkowena-
zwanieEuropyobszaremimigracji.
Ocenyrozmiarówemigracjizziempolskich,którastałasięznaczącapo
1860roku,mieszcząsięwprzedziale3,5–4,2miliona(do1914roku).Wokresie
międzywojennymopuściłoPolskędalsze1,6milionaosób,choćwtedywystę-
powałazarazemlicznafalapowrotów(zwłaszczawlatachwielkiegokryzysu
gospodarczego).PoIIwojnieświatowej,pozakończeniutransgranicznychprze-
mieszczeńludnościzwiązanychzdeportacjamiiruchamiuchodźczymiokresu
wojny,atakżepowojennąpolitykączysteketnicznych,emigracjabyłaściśle„re-
glamentowana”przezwładzękomunistyczną.Jednakżemimoograniczeńwla-
tach1959–19892zarejestrowano762tysiąceemigrantów,aponadtookołomilio-
naosóbstałosię„niewidzialnymiemigrantami”(Okólski1998).
Sprawaniewidzialnejemigracjijestznanastosunkowoniewielkiemugronu3,
wartowięcjąprzypomnieć.Oddziesiątkówlatpolskastatystykauznajezaemi-
gracjętylkozdarzeniepolegającenawymeldowaniukogoś(emigranta)zrejestru
stałychmieszkańców(tj.osóbzameldowanychnapobytstały)wceluwyjazdu
zagranicę.Samfaktwyjazduiosiedleniasięwinnymkrajumatuznaczeniedru-
gorzędne,awprzypadkugdynastępujezpominięciemwspomnianejprocedury
wymeldowania,jestprzezstatystykępublicznąignorowany.Wlatachsiedem-
dziesiątych,azwłaszczaosiemdziesiątychwielumieszkańcówPolskiopuściło
krajizamieszkałozagranicą4,stającsiędefactoemigrantami,choćzpowo-
duniewymeldowania5niezostalionizarejestrowanijakoemigranci.Jakwielu?
Wlatach1980–1989ponad800tysięcy6.Towłaśnieichnazywamyniewidzial-
nymi.Emigranciniewidzialninaogółpozorowalipodróżturystycznązagranicę,
wzorganizowanejgrupielubindywidualnie,aniekiedydo„urządzeniasię”win-
nymkrajuniżPolskawykorzystywaliwyjazdsłużbowyalbowyjazdprywatny
związanyzodwiedzinamiukrewnychlubznajomych.
2Do1958roku,zwłaszczawlatach1945–1950oraz1956–1958,emigracjazPolskimiałagłównie
charakteretniczny,wymuszonylub„korekcyjny”(wnastępstwiewymuszonejwędrówki).Gdytakie
ruchybyłyzablokowane(wlatach1951–1955),emigracjaobejmowałaznikomąliczbęosób(18tysię-
cywciągupięciulat).
3Poświęconajestmuobszernaodrębnapublikacja(Sakson2002).
4Zjawiskotowystępowałojużwcześniej,alenieprzybierałobardzodużychrozmiarów.Naprzy-
kładHalinaWasilewska-Trenkner(1973)podała,żewlatachsześćdziesiątychobjęłoono70tysięcy
osób.
5UprzednieniewymeldowaniesięwyjeżdżającegozPolskiemigrantabyłopodyktowanechęcią
uniknięciapodejrzeniaowykorzystaniepaszportu(wówczasjedynieużyczanegoobywatelowiPRLna
ściśleokreślonyczaspodróżyzagranicznej)winnymcelu(tj.wceluprzekroczeniagranicyiemigra-
cji)niżsłużbowyalboturystyczny.Częstoemigrancidefactostwarzalipozoryczasowejnieobecności,
byzachowaćprawodozajmowanegoprzedwyjazdemmieszkania(zakładowego,komunalnegolub
spółdzielczego).
6Szczegółyszacunkuw:Okólski1994.Liczbaprzewyższająca800tysięcydlaokresu1980–1989
wynikazodjęciaodogólnejliczbyosób,któreopuściłyPolkęnadłużejniżrok(oszacowanejna
podstawiepowszechnegorejestruMSW,zwanegoSystememEwidencjiRuchuPaszportowego),czyli
1,1–1,3miliona,liczbyosóbzarejestrowanychjakoemigranciwtymokresie,czyli271tysięcy.
