Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WŁODZIMIERZPRÓCHNICKI:EMILZEGADŁOWICZ—PUNKTYWIDZENIA
fiąZegadłowicza—autora,nawetmimozabiegu,wktóregowynikupostaćbohateramawiele
cechutożsamiającychlOstatniapowieść,wwersjidrukowanejnałamachnDziennikaPopular-
nego”zatytułowanaEgzystencje.Powieśćwspółczesna,awydanaw1939rokujakoMartwemorze.
PamiętnikJanawOlejuZydla.Powieść,topamiętnikemerytowanegourzędnikapocztowego
wgalicyjskimmiasteczkulZastosowanątuformąnarracyjną,zastępującągroteskowo-poetyckie
kronikiwołkowickieiproblematykęndoznańirefleksji”whistoriiFałna-artysty,pisarznjak
gdybymanifestacyjnieuwydatniaswójnowystatus:sprawozdawcy,orazpopulistyczniedoku-
mentarnycharakterpublikacjipamiętnikarskiej”—piszeAlinaBrodzka29lBohaterMartwego
morza…toktośwrodzajunczłowiekabezwłaściwości”,afragmentyjegopamiętnikaprzyto-
czonezostaływpowieścijakodowódwprzewodziesądowymprzeciwgrupiemłodychdziałaczy
komunistycznychlZnarracjąpamiętnikaodczytywanegopodczasrozprawyłączysiętokrefleksji
jegosłuchaczalBrodzkazwracauwagęnawprowadzenieramypowieściowej,którapojawiłasię
wtechnicejeszczeoświeceniowej,sugerującejautentycznośćopowiadanejhistorii,ajednocześnie
naobecnątunreportażowądążnośćwspółczesnejliteraturyfaktu”30l
Interesującymprzykłademzastosowaniaprzezpisarzaskładnikówfaktograficznychsilnie
zmodyfikowanychwtekścieartystycznymjestdramatpisanywkilkupoczątkowychmiesiącach
1940roku(prawdopodobnieodstyczniadokwietnia)SindSieJude?.Okrespisaniautworujest
istotny,przekładasiębowiemnawiedzę,jakąmógłdysponowaćpisarzwpoczątkachhitlerow-
skiejokupacji,kiedyjeszczeniewielebyłowiadomooplanachokupantów,anajbardziejwnikliwa
interpretacjaichdziałańnieumożliwiaładokładniejszegookreśleniatego,comożnabyłoprzewi-
dywaćnapodstawiedanychianalogii(odnoszonychprzedewszystkimdolatIwojnyświatowej)l
Zamiaryhitlerowcówwobecludnościżydowskiej,choćnieustannieeksponowanewnazistow-
skiejpropagandzieidającesięprzewidziećwramachideologiirasistowskiej,przedatakiemna
ZSRRwczerwcu1941roku,konferencjąwWannsee(20stycznia1942)iAkcjąReinhardtnie
byłyjeszczeostateczniesprecyzowanelUzasadnioneobawyofiarmogłymieszaćsięznadziejąl
PodczaspobytuwSosnowcu,wlatach1940—1941,pisarzpracujenadproząpoetycką,dla
ucieczkiprzedokupacyjnymkoszmaremtłumaczyAurelięGérardadeNervalaiPieśńoHajawa‑
cieHenry’egoLongfellowa,uczestniczywspotkaniachmiejscowejinteligencjipolskiejiżydow-
skiejlWtrudnychwarunkach(choroba)gminażydowskaprzychodzimuzpomocąlStądwiększa
zapewneniżprzeciętnaznajomośćsytuacjiŻydów,którapowodujepowstaniesztukioaktualnej
tematyce,rzutującejteżnapostawęludnościokupowanejwobecNiemcówwogóle31lCzteryjej
aktyrozgrywająsiękolejnowprzedwojennejWarszawie,wCzęstochowie,podczasokupacji(na-
lotybombowenaZagłębie),aktostatniprzedstawiaprześladowaniaŻydówlŚwiadomośćniebez-
pieczeństw,jakieniósłzsobąhitleryzm,miałpisarzjużwlatachtrzydziestych32lTerazpróbujepi-
29AlBrodzka:Proza.AutentyzmsamowiedzykulturowejlW:Literaturapolska1918—1975lTl2:1933—1944l
RedlAlBrodzka,SlŻółkiewskilWarszawa1993,sl572l
30Ibideml
31OstosunkuludnościcywilnejdookupantówweFrancjimówiparabolaVercorsaMilczeniemorza,wydanakon-
spiracyjniew1942rokulPrzedstawiałasytuacjęinnąniżwPolsce,gdzieniespotkałasięzezrozumienieml
32PotwierdzatoznaczącyfragmentlistudoRuzamskiego,wktórymautorDomkuzkartprzewiduje,żepopodbo-
juprzezfaszystowskieWłochyAbisynii,powojniedomowejwHiszpaniiprzyjdziekolejnaCzechosłowacjęiPolskęl
Pisze:nTakinplprzyjazdGoeringadoPolskitostrważajakprzyjazdkata”lPorlElZegadłowicz,SlŻechowski,
MlRuzamski:Korespondencja…,tl1,sl355—356l
35
