Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§2.Krótkizaryshistoriiepistemologii
35
nieniegeneralizującegoiindywidualizującegotworzeniapojęć.Głównypodział
naukwedleRickertawydzielanaukioprzyrodzie(Naturwissenschaften)inauki
okulturze(Kulturwissenschaften).Indywidualizującetworzeniepojęćjestcha-
rakterystycznedlanaukokulturze,natomiastgeneralizującedlanaukoprzyro-
dzie.Ponieważwartościmającharaktertranscendentalny,indywidualizujace
tworzeniepojęćwymagauznaniawartościkultury,atoprzesądzaomożności
ustaleniaznaczeniakonkretnegozdarzeniahistorycznegowszerszymkontekście
historycznym.Innepoglądyfilozofówszkołybadeńskiejzostanąomówione
wrozdz.IV§1wzwiązkuzteoriąprawdy.
NelsonkontynuowałmyślFriesa,filozofa,któryinterpretowałKantawsposób
psychologistyczny.RewizjaFriesapolegałanaeliminacjitranscendentalnej
dedukcjikategoriiaprioriprzezichwyjaśnienieocharakterzeantropologicznym,
comiałopewneuzasadnieniewzwiązkuzdziełemKantaAnthropologiein
pragmatischerHinsicht(Antropologiapodwzględempragmatycznym),wydanym
w1794r.,awięcwkońcowymokresiejegotwórczości.Najbardziejznanym
elementemfilozofiiFriesajestjegotrylemat,dobrzeprzedstawiającypodstawowe
problemyepistemologiczne.Problemwyrażasięwpytaniu:jakuzasadnićnasze
przekonania?Jeżelidomagamysię,żekażdeprzekonaniemabyćuzasadnione,
musimyodrzucićdogmatyzm,tj.przyjęcieczegokolwiekbezusprawiedliwienia.
Niemożemyjednakwszystkiegouzasadniaćprzezdowódlogiczny,gdyżto
prowadzidoregresuwnieskończoność.Musimyprzetoodwołaćsiędoinnej
metody,właśniedoantropologicznejanalizyrozumu.Stałosiętoźródłemidei
metodyregresywnej,specjalnegosposobuuzasadnienianaszychpodstawowych
przekonańprzezbezpośredniedoświadczenie.Friesuważał,żemetodaregresyw-
napowinnazastąpićdedukcjętranscendentalnąwsensieKanta.Friesnie
odrzucałapriorycznychelementówwpoznaniu,alestarałsięjewyjaśnićprzez
analizęludzkichnarzędzipoznawczych.Wszczególnościuważał,żetradycyjna
dychotomiapoznaniabezpośredniegojakonaocznegoipośredniegojakonienaocz-
negomusibyćuzupełnionaopoznaniebezpośrednienienaoczne.Onojest
podstawąmetodyregresywnej,prowadzidowykryciatego,coaprioryczne
wpoznaniuiuzasadniatezymetafizyczne.Nelson,założycieligłównyprzed-
stawicielNowejSzkołyFriesa,starałsięulepszyćantropologicznąkrytykę
epistemologii(por.Nelson1908,Nelson1911).Argumentował,żetradycyjne
zadanieepistemologii,tj.wykazanieważnościpoznania,jestniewykonalne.Skoro
jewogólestawiamy,toznaczy,iżtymsamymzakładamyproblematyczność
rezultatówpoznania,przynajmniejczasową.Tosamomusidotyczyćteżepis-
temologii.Jeślijednaktakpostąpimy,tomusimyprzyjąć,żesamaepistemologia
teżwymagauzasadnienia,awtedypopadamywbłądpetitioprincipii.Jeśli
zgodzimysię,żetezyepistemologiiniesąproblematycznepopadniemyalbo
wregresdonieskończonościlubbłędnekoło.Innaiogólniejszadrogaargumen-
tacjijesttaka.Przyjęcie,żetezyepistemologiisąproblematyczneobciążonejest
błędempetitioprincipii.Przyjęciezaśzgóry,żesąbezproblematycznemoże
oznaczaćtyletylko,żesąanalityczne,tj.wypływającezanalizypojęć.Uznajemy
dalej,żetewynikipoznawcze,jakiechcemyuzasadnićsąsyntetyczne.Wy-
