Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
__
ElżbietaMuskat-Tabakowska
WjęzykoznawczejteoriiLangackeranteatralnametafora”mogłabysię
wydawaćrówniebanalnajakwsocjologicznejteoriiGofmana,rzecząinte-
resującąjestjednak,żeoileuGofmanateatrrozumianyjestwkategoriach
klasycznejkoncepcjisimulacrum,otyleuLangackera(jakwcześniejuHe-
ideggera)jesttonajwyraźniejteatrponowoczesny.Langackerowskimodel
sceny(stagemodel17)jesttylkojednąznarchetypowychkoncepcji”.Ujmuje
rolęobserwatora(dyskursu)jakoanalogicznądoroliwidzanasaliteatral-
nej,arolętwórcy(dyskursu)przedstawiajakorolęaktorawprzedstawieniu
teatralnym.Podczasprzedstawieniauwagaobserwatorakoncentrujesięna
aktualnejreprezentacjiokreślonegowycinkarzeczywistości,czylinatym,
codziejesięnascenie,gdzieaktorzyodgrywająswojekwestiewokreślo-
nejscenerii.Interakcjemiędzynaktorami”inscenerią”mająbezpośrednie
przełożenienastrukturygramatyczne,jaknp.wzdaniunzapalonygrzybiarz
(aktor)wyrusza(akcja)oświciedolasu(sceneria)”.Poszczególnescenyte-
atralnegoprzedstawienianastępująposobiewsekwencjachczasowych,co
przekładasię,naprzykład,naużyciewwypowiedziczasówgramatycznych
czyokolicznikówczasu.Wostatecznymrozrachunkuarchetypowynmodel
scenyteatralnej”jestwteoriiLangackerauproszczonymmodelemnprzekła-
danego”najęzykdoświadczenia:źródłemwypowiedzijestprocesobserwacji
seriizdarzeń,zktórychkażdejestdziałaniemokreślonychuczestników(par-
ticipants)wokreślonejscenerii(setting).TęnajprostsząsytuacjęLangacker
nazywanukłademkanonicznym”.Ale–jakwteatrze–bywajątakżeukłady
bardziejzłożone.
Langackerniejestteatrologiem,alesięgającpometaforęteatru,odwo-
łujesiędośćkonsekwentnie–zapewnemniejlubbardziejświadomie–do
teatrologicznegoinstrumentarium.Jegonarchetypowymodelsceny”jako
domenędocelowąwybieranajwyraźniejscenępudełkową,naktórejpo-
jawiająsięnfragmentarycznezkoniecznościreprezentacjeświata”
18
.Świat
przedstawionywobrazachprzywoływanychprzezstrukturyjęzykajest–jak
wdramacierozgrywającymsięnaklasycznejsceniepudełkowej–pozna-
wanyzapośrednictwemseriiobrazów,którychsekwencjęstawiasięprzed
oczymaodbiorców,czyliwidzów19.AlewmodeluLangackerapojawiasię
takżeinnyukład–taki,wktórymnsamwidzznajdujesięnascenie”20;jest
tozdaniembadaczaukładistotnydlagramatycznegoopisujęzykaiznaj-
dującyprzełożenienakonkretnestrukturyjęzykowe.nPrzestrzeńteatralna”
przybieraformęnprzestrzeniwewnętrznej”.Wtensposóbpowstajedramat
17R.W.Langacker,Concept,ImageandSymbolś,s.209–210.
18A.Duda,op.cit.,s.276.
19Por.ibidem,s.275.
20R.W.Langacker,Concept,ImageandSymbolś,s.360.
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
