Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
wyłączniezobowiązkuidlawypełnieniaobowiązku,aniezewzględuna
interes,przyjemnośćczyteżdobroosobiste.Matoinnąwartośćniżdziałaniezgod-
nezobowiązkiem_mogęnaprzykładmówićzawszeprawdę,abymiwierzono,co
wcalenieoznacza,żedziałametycznie...Obowiązektokoniecznośćspełnienia
określonegoczynuwyłączniezszacunkudlaprawamoralnego.Cowięcej,prawo,
októrympiszeKantmacharakterczystoformalnyimożesięprzedstawiaćjedynie
wformieimperatywukategorycznego_bezwzględnegonakazu_flpostępujtyl-
kowedługtakiejmaksymy,dziękiktórejmożeszzarazemchcieć,żeby
stałasiępowszechnymprawemH.Azatemniemamytutajdoczynieniaze
wskazówkamidotyczącymi,coijaknależyczynić,niematutajtakżeodwołaniado
odczuciamoralnego,alewyłączniedorozumnejdobrejwoli.
WedługKanta,dladziałaniamoralnegokoniecznejestponadto,abyleżącaujego
podstawmaksymadawałasięuogólnić_abymogłaobowiązywaćwszystkich,któ-
rzyznaleŹlibysięwpodobnychokolicznościach.Żebyupewnićsię,czypostąpimy
słusznie,powinniśmywięcpoddaćnaszzamiartestowiuogólnienia.Na
przykład,jeślizastanawialibyśmysię,czydopuszczalnejestfldrobneHkłamstwo,
któreprzyniesiewymiernąkorzyść(naprzykładzmniejszyczyjeścierpienie),to
powinniśmyzapytać,czyjestmożliwe,abytakiezachowaniestałosięczymśpowszech-
nym.Kantzauważa,iżjesttopoprostuniemożliwe_tylkodlatego,żewiększość
ludzimówizwykleprawdę,takiekłamstwowogólemożeprzynieśćjakąkolwiek
korzyść.
TeoriamoralnościKantajestniewątpliwiepropozycjązgodnązniekwestionowany-
miintuicjamidobraizłapodzielanymiprzezwiększośćludzi.Wpraktyceokazuje
sięjednak,żestanowionaniewielkąpodporęwówczas,gdypodejmujemyfaktycz-
neżyciowedecyzje.Napewnonieradzisobiezsytuacjamikonfliktuobowiązków,
którezosobnadająsiębezproblemuuogólnić,tzn.flmożemychcieć,abystałysię
powszechnymprawemH.
WyobraŹmysobienastępującąsytuację.Odwiedziłnasnajlepszyprzyjaciel.Pochwili
dodrzwipukaszalenieczsiekierąipyta,czywiemy,gdziejestnaszprzyjaciel.
Stajemywtedyprzedpoważnymdylematem.Zjednejstronypowiedzenieprawdy
byłobysprzecznezobowiązkiemchronieniaprzyjaciół(takiobowiązekpomyślnie
przechodzikantowskifltestuogólnieniaH).Zdrugiejstronykłamstwo,nawetwta-
kiejsytuacji,jestniemoralne...
Przeciwieństwemkażdegoabsolutyzmujestrelatywizm.Ojcemtakiegostanowi-
skajeststarożytnysofistaProtagoras(480_410p.n.e.),którystwierdził,flczłowiek
jestmiarąwszystkichrzeczy,istniejących,żeistnieją,inieistniejących,żenieistniejąH.
AzatemwedługProtagorasa,nieistniejeżadneabsolutnekryteriumpomagająceroz-
poznawaćwartości_jedynym(względnym)kryteriumwtakiejperspektywiejest
człowiek.
Najogólniejmożemypowiedzieć,żezwolennicyrelatywizmugłoszą,iżwszystkiewar-
tościmającharakterwzględny.Skorodobro,prawda,pięknosąwzględneisubiektyw-
ne,torównieżmoralnestandardysąjedyniewytworemczłowieka.Przedstawiciele
1.Moralność
