Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zniekwestionowanymtalentemliterackim-sprawiły,żepowieściowa
rekonstrukcjaducharycerzyznadstepowychstanicudałasięmusięnad
podziwdobrze.Ibyłafascynującatakdługo,jakdługocodziennedo-
świadczeniakolejnychpokoleńczytelnikówpotwierdzałyprawdęsenten-
cjonalnegospostrzeżeniaSzymonaStarowolskiego,którywpoczątkach
siedemnastegowiekupisał:
Wiemywprawdzie,żeprzezjakąśułomnośćludzkiejnatury,złośli-
wość,to,codawne,zawszewydajesięgodnechwały,ato,coobec-
ne,budziniechęć.Podobnietylkodawniwojownicyotoczenisączcią
ipodziwem,natomiastwspółcześni,chociażobdarzenicnotamiwszel-
kiegorodzaju,pozostająwpogardzie,chociażgodnisąnieśmiertelnej
chwały.Ponieważwidzimy,żenaszwiekniejesttakbardzoubogi
wcnoty,abyniewydawałdobrychprzykładów,anawet,jakpoucza-
jądziejewszystkichepokibiegcodziennychsprawludzkich,zawsze
zdarzasięzarównodobro,jakzło.Wkażdejepocerodząsięmężowie
wybitni,aleitchórzliwi.MożnatospostrzecwnaszejSarmacji,która
prawiewkażdejepocemiaławielumężówsłynącychwykształceniem,
rozsądkiem,pobożnością,znajomościąsprawwojnyipokoju3.
WczasachSienkiewiczapostrzeganiewyższościminionegonadteraź-
niejszościąpowoliprzestawałobyćoczywiste.Fascynacjaideąpostępu
izdobyczamicywilizacjizdawałasięcorazsilniejzagrażaćnarodowej
pamięci.Jednocześnieugruntowywałsiękrytycyzmwstosunkudoszla-
checkiejprzeszłościIRzeczpospolitej,anieustająceupatrywanieprzy-
czynupadkupolskiegopaństwawsarmackimkonserwatyzmieprzybie-
rałorozmiaryniepokojące.PropozycjętwórcyTrylogiimożnabywtej
sytuacjitraktowaćjakopróbęzrównoważeniazbytjednostronnychopinii.
DostrzeżenienwnaszejSarmacji[...]mężówsłynącychwykształceniem,
rozsądkiem,pobożnością,znajomościąsprawwojnyipokoju”,mimoże
cytowanegodziełaStarowolskiegotwórcaTrylogiizapewnenieczytał,
okazałosiępropozycjąspołeczniewystarczającoatrakcyjną,byprzysło-
nićpozytywistycznyracjonalizmkrytycznienastawionychhistoryków
3S.STAROWOLSKI:Wojownicysarmaccy[czyliPochwałymężówsłynącychmęstwem
wojennymwpamięcinaszejlubnaszychpradziadów].Przeł.,wstępempoprzedziłiprzy-
pisamiopatrzyłJ.STARNAWSKI.Warszawa1979,s.281.
-M10M-
