Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Wposzukiwaniukorzeni–francuskiłącznik
Wjęzykufrancuskim,zktóregoterminsięwywodzi,noiroznacza
tyle,coflczarny”,odnosisięwięcprzedewszystkimdokoloru.Dopie-
rodrugieznaczenietegosłowakonotujesensyabstrakcyjne.Używający
przymiotnikanoirkrytycy,odsamegopoczątkunietyle–lubnieprzede
wszystkim–mielinamyślibarwnątonację,copragnęliwskazaćipod-
kreślićznaczeniemetaforycznetegoterminu:opisywalinimnastrój,at-
mosferę,jakąprzesiąkniętebyłyniektóretekstykultury.Chodziłozawsze
ozaakcentowaniepesymistycznegowydźwięku,pozbawionejnadzieina
zmianę,przepełnionejniepokojematmosfery.Noir–wbrewpodstawo-
wemu,literalnemusensowi–wjęzykupolskimtrafniejoddawałbywięc
przymiotnikflmroczny”(franc.sombre–takżetłumaczonejakoflciemny”,
flponury”).SamterminzostałukutyweFrancji.Dziękiswejlakoniczno-
ści,wdzięcznemubrzmieniu,azapewneizewzględunaflartystyczne”
konotacjefrazanoirzczasemzfrancuskiegoexpressisverbisprzeniesiona
zostałanagruntjęzykowyinnychkrajów.Francuskienoirwydawałosię
egzotyczneiszlachetne,prosteioryginalnejednocześnie.Mówisięwięc
dziśgłównieofilmienoirczypowieścinoir3.
Wróćmyjednakdopierwszychużyćterminunoir.JakpiszeAndrew
Spicer,byłonstosowanyprzezfrancuskichkrytykóworazrecenzentów
jużwlatachtrzydziestych,alewodniesieniudonurtu,któryterazwhi-
storiikinaokreślanyjestmianemrealizmupoetyckiegoiobejmujegrupę
filmówrozgrywającychsięwproletariackimśrodowisku,opowiadają-
cychhistorieocharakterzekryminalnymiromantycznym,kładącychna-
cisknaatmosferędesperacjiorazakcentującychprzeczucienadchodzącej
klęski4.JamesNaremoredodaje,żeprzedIIwojnąświatowąprzymiot-
nikmiałwydźwiękpejoratywnyibyłstosowanyprzezprawicowąprasę
francuską,kiedychciałazganićniemoralnośćiskandalizującycharakter
lewicowejkultury5.Odpoczątkuwięcterminzwiązanybyłzkulturą,aco
więcej–używanywodniesieniudosztukifilmowej.Terazkojarzonyjest
przedewszystkimiczęściejzkinemamerykańskim,aniefrancuskim,ale
jegonajogólniejszyzasięgznaczeniowynieuległznaczącejmodyfikacji.
Jasnyjestnadalzwiązekterminunoirzpesymistycznymwydźwiękiem,
desperacją,posępnymizłowrogimklimatem,przeczuciemnadciągania
3WPolsceużywasiętakże,choćrzadziej,terminuflfilmczarny”(alejużnieflczarna
powieść”).Wkręgujęzykaangielskiegorównieżniestosujesiętłumaczenia,aokreślenie
blackflmzarezerwowanejestdladziełtwórcówpochodzeniaafroamerykańskiego.
4AndrewSpicer,FilmNoir,PearsonEducationLimited,Essex2002,s.15.
5JamesNaremore,MoreThanNight.FilmNoirinItsContexts,UniversityofCalifornia
Press,Berkeley–LosAngeles–London2008,s.15.
29
