Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawowepojęcia
19
skojarzenia,żezbawieninaobrazachprzedstawiającychsądosta-
tecznymająpięknetwarze,apotępieńcynstrasznegęby”
.Sądmo-
ralnyzawszewięcwymagaudziałuabsolutnejwolności,cojest
niemożliwe.Sądyaktywnejegzystencjimająbowiemtodosie-
bie,żeustawiczniezderzająsięonezdeterminującymijefaktami
świata,którepowodują,żeczynabsolutniewolnyjestniemożliwy.
Kantpodkreślił,żejedynąrzecządającąsiępomyślećtakwtym,
jakiinnymświeciejakoabsolutniedobra,jestdobrawola.Ale
wykazałteż,żemożeonabyćwolna,tylkopozostającwzwiązku
zdziałaniemempirycznym,któregonigdyniepotrafimysobie
wyobrazićjakoabsolutniewolnego.Wyrzeczeniesięzaśwszelkich
wyborówmoralnychpoto,byzachowaćrzekomodobrąwolę,ani
dlaKanta,anidlaJaspersadobrebyćniemoże.
PojęcieegzystencjioznaczawięcdlaJaspersaodczuwalne
bezpośrednioiwcałościbyciemną,którecharakteryzujątrzy
momenty:
-jestjedynąrzeczą,októrejjakoocałościniemożnasobie
pomyśleć,żenieistnieje;
-zawszejestegzemplarycznainiemadwóchludziotakiej
samejegzystencji;wodróżnieniuodcharakteruniedasię
jejpoznaćprzyużyciuwiedzyuogólniającejiwtymsen-
sieniemożnajejwogólepoznawać,atylkorozjaśniać;
-jestwswejaktywnościabsolutniewolna,aletęwolność,
wmniejszymlubwiększymstopniu,determinujączyn-
nikiświatazewnętrznego;Jaspersprzewidujejednak
możliwość,żewwynikukrachu(Scheitern)czyteżsytu-
acjigranicznychtenświatlegniewpewnymmomencie
wgruzachiwówczasmamydoczynieniazokamgnie-
niem(Augenblick)4,gdymusimyrozstrzygaćsami,kieru-
jącsięwyłączniewłasnądobrąwolą.
4nOkamgnienie”(Augenblick)toterminużywanywfilozofiiniemieckiej
conajmniejodXVIIwieku(por.M.Hoerner,GegenwartundAugenblick.Ein
