Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wolnąnazywasięrzecz,któraistniejejedyniezkonieczności
swojejnaturyisamasiebietylkodeterminujedodziałania;
koniecznązaślubraczejprzymuszonątaka,którąinnadeterminuje
doistnieniaioddziaływaniawsposóbściśleokreślony.
(Etyka...,
jw.,cz.I,df.VII)
Jakwidać,takrozumianawolnośćprzysługuje
jedyniesubstancji-Boguiniemanicwspólnego
zkategoriąwolnejwoli(„Bógniedziałazwolności
woli”—piszeSpinoza).Wolnośćczłowieka(względna
tylkoicząstkowa)możepolegaćwyłącznie
nazbliżaniusiędoowegopoziomuuniwersalności,
jakiprzysługujesubstancji;jestdoosiągnięcia
jedyniewdwóchaspektach,nagrunciedwóch
atrybutówsubstancji:rozciągłościimyślenia.
Człowiekzatemmożewznosićsięzeswego
początkowobardzopartykularnegostanowiska
kucorazwiększejuniwersalnościdziękiswoim
zdolnościomcielesnegooddziaływanianaotaczający
światfizycznyirozumieniaprawrządzącychświatem.
Ponieważjednakskutecznośćoddziaływania
fizycznegozależyodtrafnościrozpoznaniaowych
praw,więctozasięgludzkiejwiedzywyznacza
graniceludzkiejwolności.Wolnośćludzkapolega
nazrozumieniukoniecznychzwiązków
zachodzącychwewszechświecie
—imtozrozumieniebędzierozleglejsze,tymwiększa
wolność.Niezależyonaodzewnętrznych
okoliczności,nieuchronnychiniezmiennych,zależy
odsamegoczłowieka,którymożejąstopniowo
zdobywać.Wolnośćjestrezultatemwysiłku
intelektualnego,alejestteżpogodzeniemsię
