Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.2.OKRESPRZEDKAPITALISTYCZNY
podniesieniedobrobytucałegonarodu.Znaczenieiwielkośćpotrzebypaństwowej
mierzysiękorzyścią,wzrostemdochodów,jakiwynikazpodatkówpaństwowych”
5
.
Kameraliścizalecalipobieraniepodatkównietam,gdziemożna,lecztam,gdzietrze-
ba
6
.Zasługąkameralistówjesttakżeto,żeporazpierwszypostawilikwestięgranic
wydatkówpublicznych,awięcipośredniogranicopodatkowania.Stosowniedoich
zaleceń,podstawowymkryteriumocenywydatkówpublicznychmusibyćichpozytyw-
nylubnegatywnywpływnagospodarkę.
Szczególniecennedlarozwojuteoriifinansówpublicznychjestwskazanieprzez
kameralistówjednejzmetodbudowaniabudżetupaństwa.Ichzdaniem,powinnoono
rozpoczynaćsięodpotrzebpaństwa,czyliodwydatków,doktórychnależydostoso-
wywaćdochody.Kameraliści(aściślejJusti)sformułowalizasadęrocznegosporzą-
dzaniabudżetu.
Fedorowiczpodkreśla,żepoglądykameralistówmiałyzwolennikówtakżewPolsce.
DonajwybitniejszychnależałJanFerdynandNax(1736–1810),którydostrzegał
wyraźneróżnicemiędzyfiskalnymiiinterwencjonistycznymicelamidziałalności
państwa,doktórychrealizacjiwykorzystywałoonopodatki.Naxrozróżniałtrzy
głównepodatki7:
•
podatekgruntowy,najbardziejsprawiedliwy,alestwarzającypoważnetrud-
ności,jeślichodziojegowprowadzanie,gdyżabyzadośćuczynićsprawiedli-
wości,należałobyoprzećgonakatastrze;
•
podatekodosób(czylipogłówne),któryuważałzawielceniesprawiedliwy,
gdyżniejestonuzależnionyaniodmajątku,anioddochodu;
•
podatekodrzeczy,przezktóryrozumiałzwłaszczaakcyzęiczopowe,oraz
podatekoddóbrluksusowych;byłzwolennikiemwysokiegoopodatkowania
tychdóbr8.
Merkantyliści(XVI–XVIIw.)preferowaligospodarkękrajowąiuważali,żenale-
żyjąchronićm.in.zapomocąsystemupodatkówiceł.Szczególnemiejscewpolityce
merkantylistycznejzajmujekolbertyzm,któryswojąnazwębierzeodJeanaBaptiste
Colberta(1619–1683),wybitnegomężastanu,intendentakardynałaMazarinaidorad-
cykrólaLudwikaXIV
.WśródlicznychzasługColbertadlagospodarkiFrancjinależy
wymienićstandaryzacjęprawaregulującegosystempodatkowy,celny,administracyjny.
Colbertprzyczyniłsiętakżedorozbudowyarmiilądowejifloty,zdobywaniakolonii
5J.F.Pfeiffer,LehrbegriffSamtlicherOekonomischeundCameralwissenschaften,b.m.1778;cyt.za
Z.Fedorowiczopocito,s.293.
6Por.J.H.G.Justi,StaatswirtschaftodersistematischeAbhandlungallerOekonomischenundCameral-
wissenschaften,b.m.1775,s.478.
7Por.Z.Fedorowicz,opocito,s.161.
8PoglądynatekwestieJ.F.Naxwyłożyłw:Wykładpoczątkowychprawidełekonomiipolitycznej
zprzystosowaniemprzepisówgospodarstwanarodowegodlaonegowydźwignięciaipolepszeniastosownie
doaktualnegostanu,wktórymrzeczyzostają,Warszawa1790.
55
