Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaRaźny
Słowowstępne.FiodorDostojewski
wkręguproblemówkultury
NiniejszaksiążkajestzaproszeniemdospotkaniazFiodoremDostojewskimwkrę-
guproblemówkulturynietylkorosyjskiej,alerównieżeuropejskiejiazjatyckiej–od
drugiejpołowyXIXstuleciapopierwszedziesięciolecieXXIwieku.Krągtenobe-
jmujekilkaepokkultury:okresrealizmuineorealizmu,modernizmijegodwudzie-
stowiecznetransformacje,postmodernizm.Każdaznichpotwierdzaniesłabnącą
kulturotwórcząrolęautoraBraciKaramazow.Mówiąotymzgromadzonewniniej-
szymtomiepracenietykocenionychznawcówDostojewskiego,alerównieżprzed-
stawicielinajmłodszegopokoleniajegobadaczyreprezentującychróżnetempera-
mentynaukoweiwarsztaty.Tomstanowimonograficzneujęciezawartejwtytule
problematyki,dlaktórejzostałyzarysowanetrzypłaszczyzny:(1)filozofii,antropo-
logiiiaksjologii,(2)religii,metafizykiieschatologii,(3)inspiracji,wpływówiparalel.
Szczególnieważnydlaautorówniniejszegotomujestwkontekścieantymetafi-
zycznejiantyaksjologicznejkulturywspółczesnejstosunekDostojewskiegodoświa-
tawartości,problemichpodziałuihierarchizacji,atakżekryteriaichklasyfikacji.
Przekazującodbiorcyokreślonyobrazwartości,utworyDostojewskiegoodgrywają
rolęmediacyjną,nadewszystkowaspekciepoznawczym.Wskazująponadtonaich
powinnościowycharakterikoniecznośćrealizacji.Wpierwszymprzypadkupisarz
uzasadniaprzezsweutwory,dlaczegodanewartościpowinnyzaistnieć,skoroniesą
tym,cojest,lecztym,cobyćpowinno.DziełoDostojewskiegomówiowartościach
tosamocofilozofiawartości.ReprezentatywnedlatejdrugiejjeststanowiskoMarii
Gołaszewskiej:
Stoimybowiemnastanowisku,żebyćpowinnoto,cobyćniemusi,coniejestkoniecznoś-
cią,conosiwsobiejedyniemożliwośćistnienia,lecztakżenieistnienia,ewentualnieistnienia
pełnegolubniepełnego(niedoskonałego,ułomnego,częściowego).Jeślichcemyprzyznać
wartościomcharakterpowinnościowy,musimyznaleźćuzasadnieniedlaowejpowinności
wczymś,cojestwobecnichnadrzędne,przyznającimtymsamymrangębytówmożliwych,
aniekoniecznych.Wydajesię,żewartościróżniąsięodbytu,iżezkoleito,cojest,niemoże
byćutożsamianezwartościąprzezsamfakt,żejest.Wartościsąmożliwościamitkwiącymi
wbycie;niesąbytami,ponieważbytysączymśkoniecznym,poprostuistnieją;gdyorzekamy
onich,żeistniećpowinny,przechodzimynapłaszczyznętraktowaniaichwaspekciemożli-
wościowymiujmujemyjejakowartości1.
1M.Gołaszewska,Metafizykawartości[w:]Owartościowaniuwbadaniachliterackich,red.S.Sawicki,Lublin
1986,s.69.
