Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Studiazhistoriifilozofii
OkreśleniadowodowegoprzypisanemunawiaręBoguużył
Anzelmjużnapoczątkuswejargumentacji.Piszebowiempołacinie:
flEtquidemcredimusteessealiquidquonihilmaiuscogitaripossit”.
Jużwwarstwiesemantycznejokreślenietozawierapewnątrudność
wprzekładzie,mianowiciefltraktujemyjakorównoznacznetłumacze-
nia:flcoś,ponadconicwiększegoniemożebyćpomyślane”,orazflcoś,
ponadconiemożnapomyślećniczegowiększego”.Określenietowy-
brałAnzelmnieprzypadkowo,upierałsięprzynimibroniłgowodpo-
wiedziGaunilonowi.Wżadnymbowieminnymokreśleniunieujaw-
niasiętakwyraźniemomentnegacjiorazściślezniązwiązanaidea
porównaniaiodniesieniadoumysłu.Niemawnimmowyotym,że
Bógjestczymśnajwyższym,coczłowiekmożenaprawdępomyśleć,
aniżejestnajwyższyzrzeczy,jakieczłowiekmożenaprawdępoznać
—tekwestiepozostająotwarte[...].NiejesttowięczpewnościąKar-
tezjańskaideabytudoskonałego”37.Cytowanytekstzawieradwaklu-
czowedlaargumentuAnzelmarozumowania.Popierwsze,wybór
przezniegookreśleniaid,quonihilmaiuscogitaripossitniejest
przypadkowyizawieranegację(zewzględunatakzwanepojedyncze
przeczeniewystępującewjęzykułacińskim.Innawersjategowyraże-
niato:id,quomaiuscogitarinonpossit,którąmożnaodnieśćzarów-
nodoprzedmiotu(flniemożnapomyśleć”),jakiprzedmiotu(flnic
większego”).Podrugie,niewolnozastępowaćwyrażonejtunegacji
afirmacją,toznaczyjeśliwiększegoniemożnapomyśleć,jesttorów-
noznacznezczymśnajwiększym,comożnapomyśleć.ZdaniemAnzel-
ma,tedwawyrażenia,choćzwiązane38,tojednakniezawierajątej
samejtreści,awrezultacieichzamiana,czyliwyjścieodafirmacji
pojęciaBoga(cośnajwiększego,comożnapomyśleć,największybyt
itp.),burzycałośćargumentacjiisamAnzelmdoskonalezdajesobie
ztegosprawę.Wrezultaciesynonimicznetraktowanienegacjiiafir-
macjiokreśleniaBogaprowadzidoprzyjęciawnioskuzawartego
wdowodzieprzedstawionymprzezKartezjusza,cosprawiło(ispra-
wia),żemylisiędowódAnzelmazdowodemKartezjusza,oczym
pisałemnawstępie.Jaksugerujecytowanywcześniejtekst,zaznacza
sięmiędzynimizasadniczaróżnica.
KonsekwencjenieporozumieniaponosirównieżargumentacjaKan-
ta,którawłaściwiedotyczydowoduwwersjiKartezjusza.Należy
wskazać,żezarzutnieuprawnionegoprzejściaodistnieniamyślnego
37Zob.ibidem,s.266,przypis33.
38SamużywawodniesieniudoBogaokreśleniaflsummumomnium”(rozdziały5
i14Proslogionu)orazflmaiusquamcogitaripossit”(rozdział15).Czynitojednakjuż
poprzedstawieniucałegoswojegoargumentu(dowodu)iniestosujetychokreśleń
wtrakciewyprowadzaniaschematudowodzenia.
