Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wysokiudziałcursusuvelox(59,15%/52,47%)przyznacznymudzialerytmutrispondaicus(22,87%/20,29%).Dużomniejszyjestudział
rytmówtardus(10,18%/9,03%)iplanus(7,80/6,92%)21.Daneteodnosząsiędocałej
Kroniki
.PrzeprowadzającanalizęrytmikiGallowej,
osobnozbadałempodtymkątemkażdąztrzechksiąg
Kroniki
.Uważałem,iżjesttoważne,żebyustalić,czyrytmicznestandardyGalla
sączymśstałym,czyteżzmiennym.Stwierdzenietegofaktuuznałemzaistotne,gdyżzbadanietegoprzynosiłoodpowiedźnapytanie,czy
Kronikapolska
jestdziełemjednorodnym.Wymowadanychstatystycznychomawianejtabelijestoczywista.Gallwobrębiecałej
Kroniki
trzymasiękonsekwentnietychsamychzasadrytmiki.Udziałcursusuveloxjestniezwyklestabilny;jegoczęstotliwośćwystępowaniajest
dlawszystkichksiągbliska60%,aróżnicepomiędzyksięgamisąmniejszeniż2%,awstosunkudośredniej—mniejszeniż
1%.Tastabilnośćcursusuveloxjestzdumiewająca.Dlawszystkichpozostałychrytmówróżnicepomiędzyksięgamisąwprawdzietrochę
większe,alenadalzaskakująconiewielkie.Jednymsłowem—rytmikawszystkichksiąg
Kronikipolskiej
jestniemalidentyczna.
Przyjrzyjmysięteraz
Translacjiśw.Mikołaja.
Uzyskanywynikprzedstawiaponiższatabela,zpodziałemnacz.I,czylisamą
Translację
orazcz.II,czyli
Miracula
:
trispondaicus
Cursus
tardus
planus
razem
velox
liczba
291
169
582
53
69
Translatio
100,00
50,00
29,04
11,85
9,11
%
liczba
221
134
448
36
57
Miracula
100,00
49,33
29,91
12,72
8,04
%
liczba
1030
512
303
126
89
całość
100,00
49,71
29,42
12,23
8,64
%
Cechącharakterystycznąrytmiki
Translacjiśw.Mikołaja
jestbardzowysokiudziałcursusuvelox(49,71%/41,59%)przyznacznymudziale
rytmutrispondaicus(29,42%/24,61%).Dużomniejszyjestudziałrytmówplanus(12,23%/10,24%)oraztardus(8,64%/7,23%).Dane
teodnosząsiędocałej
Translacjiśw.Mikołaja
.Jakłatwozauważyćwtabeli,MnichzLidowobuczęściach,czyliw
Translacji
iw
Miracula
,konsekwentnieutrzymywałtesameproporcjepomiędzyrytmami.Podobniejakw
Kronicepolskiej
,różnicewstatystyce
rytmówpomiędzyczęściamisąniewielkie;możnanawetpowiedzieć,żeminimalne,gdyżwewszystkichrytmachzwyjątkiemrytmu
tardusróżnicajestniższaniż1%.Wprzypadkurytmutarduswynosionaniecoponad1%.
trispondaicus
trispondaicus
tardus
planus
planus
tardus
velox
velox
Translacjaśw.Mikołaja
Kronikapolska
Translatio
Iksięga
59,89
11,96
20,21
50,00
29,04
11,85
7,94
9,11
Anonimazw.Gallem
IIksięga
Miracula
58,32
11,03
24,17
49,33
29,91
12,72
6,48
8,04
AnonimazLido
IIIksięga
59,44
24,12
6,94
9,50
x
x
x
x
x
całość
59,15
10,18
22,87
całość
49,71
29,42
12,23
7,80
8,64
Widzimy,iżobydwadziełamająbardzozbliżonąstatystykęcursusu,zdominującąroląveloxuizeznacznymudziałemtrispondaicusa.
Oczywiścieniemożnazamykaćoczunaróżnicemiędzyobudziełamiwtymzakresie.UGallaoponad9%wyższyjestudziałveloxu,
ioponad6%procentniższyudziałtrispondaicusa.Najmniejreprezentatywnymrytmemw
Translacjiśw.Mikołaja
jesttardus,aw
Kronice
polskiej
planus.Trzebajednakpamiętać,żeróżnicetesąniewielkieiżewynikałyonezfaktu,iżwobudziełachposługiwanosięrytmami
jakonarzędziamiekspresjinarracji,ataekspresjabyłazależnaodcharakterudzieła.Niemożnateżzapominać,iżobydwadzieładzieli
około10lat.Ważnyteżbyłfakt,iżzapewne
Kronikapolska
byładziełem,zktórymwiązałasięnadziejanawyższehonorarium,
atozobowiązywało—jakmożnaprzypuszczać—dobardziejozdobnejprozy,anictakjejniezdobiło,jaklicznyudziałveloxu.
Wtymmiejscunależypostawićpytanie,czytopodobieństwowzakresierytmikijestczymśnadzwyczajnym,czyteżczymśpowszednim:
ilejesttekstówłacińskich,którezostałynapisaneparzystymrymemdwuzgłoskowym22,proząrytmicznąprzybardzodużymudziale
veloxów„czasownikowych”23iprzytakznacznymudzialetrispondaicusa„czasownikowego”,żeznaczącoprzewyższyłonrytmytardus
iplanus?
Poopublikowaniumoichpierwszychprac,wktórychstarałemsiędowodzićidentycznościGallaAnonimaiMnichazLido,częśćbadaczy
zaaprobowałamojątezę,częśćnatomiaststanowczosięsprzeciwiła24.Uznalioni,żepodobieństwawzakresiesłownictwa,zbieżności
stylistyczne,stosowanietychsamychfigurretorycznych,sązbytsłabymdowodem,abynaichpodstawiesądzić,iżtojednaitasama
osobanapisała
Kronikępolską
i
Translacjęśw.Mikołaja
.Wdawaniesięwjałowepolemikiuznałemzabezcelowe;wtejsytuacjidoszedłem
downiosku,żetrzebawskazaćnanowedowodyopierającesięnabardziejprecyzyjnejdefinicjiprozyobydwuutworów.Wopublikowanym
w2010r.artykuledowodziłem,żeGallużywałbardzorozwiniętegosystemuwersyfikacji,ściślepołączonegozanalogicznymsystemem
rytmiki,któresłużyłymudosterowaniaekspresjąnarracji25.WwersyfikacjiGallstosowałcałągamęrymów,odrymówjednozgłoskowych
nieczystych26,zwanychteżniedokładnymiażporymydwu-,anawettrzyzgłoskowe.Wśródwszystkichrymówprzeważałyrymyparzyste;
częstojednakdlapodkreśleniaekspresjinarracjiGallwznosiłsięponadrymyparzyste,przechodzącdorymówpotrójnych,poczwórnych
itd.ażwjednymwypadkuporymzłożonyz10wierszy27.ZsystememrymówGalla—jakzaznaczyłem—byłaściślezwiązanarytmika.
Kronikarzozdabiałrymyodpowiednimirytmami,wzależnościodekspresjinarracji.Gallposługiwałsię—takjakwieluinnychpisarzy
średniowiecza—cursusemplanus,tardus,trispondaicusivelox,awichobrębiezarównoformamiklasycznymi,jakinieklasycznymi,czyli
—jakwyżejwspomniano—rytmamiutworzonymi
perconsillabicationem
.
Przyjrzyjmysięrytmice
Kronikipolskiej
:
HiisitaqueperactispuerSemouith,filiusPaztChossistconisviribusetetatecrevit
(członzdaniabezrytmiczny)
etdedieindieminaugmentumproficereprobitatisincepit
(planus)
eotenusquodrexregumetduxducumeumPolonieducemconcorditerordinavit
(velox)
etderegnoPumpilcumsoboleradicitusexstirpavit
(velox)
Narrantetiamsenioresantiqui,quodistePumpilaregnoexpulsus
(planus)
tantamamuribuspersecutionempaciebatur,quodobhocasuisconsequentibusininsulamtransportatus
(velox)
etabillisferispessimisilluctransnatantibusinturreligneatamdiusitdefensus
(trispondaicus
perconsillabicationem
)
donecprefetorepestiferemultitudinisinterempteabomnibusderelictus
(velox)
morteturpissima,monstriscorrodentibus,expiravit.
(velox)
Sedistorumgesta,quorummemoriamobliviovetustatisabolevit
(trispondaicus)
etquoserroretydolatriadefedavit
(velox)
memorarenegligamus
(trispondaicus)
etadearecitanda,quefidelisrecordatiomeminit,istossuccinctenominandotranseamus
(trispondaicus)
Semouithveroprincipatumadeptus,[non]voluptuosevelinepteiuventutemsuamexercuit
(tardus)
sedusulaborisetmilitie,probitatisfamamethonorisgloriamacquisivit
(velox)
atquesuiprincipatusfinesulteriusquamaliquisanteadilatavit
(velox)
CuiuslocodecedentisLestikfiliuseiussubintravit
(trispondaicus)
quipaterneprobitatietaudaciegestissesemilitaribusadequavit
(velox)
LestikquoquemorientiSemimizleiusgenitussuccessit
(zdaniebezrytmiczne)
quiparentummemoriametgenereetdignitatetriplicavit
(trispondaicus)28
Gallbyłmistrzemwposługiwaniusięrytmami29.Przedstawionyprzykładpotwierdza,iżGallzapomocąrytmówsterowałekspresją
narracji.Gallwprzytoczonymrozdzialerozpoczynaswojeopowiadaniezdaniembezrytmicznym;kolejnywers,zjednozgłoskowymrymem
zamykaGallniezbytekspresyjnymcursusemplanus.WdalszejczęściopowiadakronikarzoustanowieniuSiemowita—mocąBożą
—władcąPolskiiowypędzeniuPopiela.OpowiadającotychważnychdlaPolskiwydarzeniach,Gallwobydwuwersachposługujesię
czystymdwuzgłoskowymrymemipełnymekspresjicursusemvelox.
WdalszejczęściszczegółoweopowiadanieodramatycznymlosiePopielazaczynakronikarzłagodnymcursusplanus;dalejgdyrośnie
dramaturgianarracji,wprowadzaGallczteryveloxy.Kolejnezdanie,wktórymkronikarzzapowiadazmianęnarracji,napisaneteżjest
