Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Mawiano,żepytanie„cobybyło,gdyby…?”(albokontrfaktyczne,
byużyćsłowamodnegowkręgachakademickich)jestulubionym
tajnympytaniemhistoryka.Pytania„cobybyło,gdyby…?”mają
prawdziwąwartośćwykraczającąpoza„jałowerozmowysalonowe”
(określeniehistorykaE.H.Carra).Mogąbyćnarzędziemułatwiającym
zrozumieniehistorii,pozwalającymjąożywić.Mogąodkrywać,
zezdumiewającądokładnością,costanowiłokluczowestawki
konfrontacji,jakrównieżukazywaćpotencjalnietrwałekonsekwencje
starć.Cobybyło,gdybyPersowiepobiliateńskichwioślarzypod
Salaminąw480rokup.n.e.–byćmożewnajważniejszymdniu
wdziejachZachodu–albogdybywygrałaWielkaArmadaiarmia
księciaParmyzajęłaLondyn?Wnocyz7na8sierpnia1588roku
wystarczyłabyzmianawiatru,żebyodwrócićwynikkolejnejsłynnej
morskiejkonfrontacji.Albo,cobysięstało,gdybyNiemcyodparli
inwazjępodczasD-Day?Co,gdybysztormszalejącynadEuropą
5czerwca1944roku–dzieńprzedwyznaczonymterminemdesantu
wNormandii–niespodziewanienieustąpił?Itymrazemowszystkim
zadecydowałapogoda.StephenE.Ambrosebadaniektóreskutkiklęski
D-Day,ażadenznichniejestbłahy–włączniezezrzuceniembomby
atomowejnaNiemcy.
Historiajestwłaściwietym,cosięstało,aletoniepowinnoumniejszać
znaczeniakontrfaktualności.Postawieniepytania„cobybyło,
gdyby…?”możedoprowadzićnasdozakwestionowaniaoddawna
uznanychzałożeń.Pytaniatemogąwskazywaćprawdziwepunkty
zwrotne,dowodzić,żedrobneincydentyidecyzjepodejmowane
wułamkusekundypotrafiąmiećrówniewielkiereperkusjejakdecyzje
zasadnicze(takzwanepierwszorzędnekontrfaktyczne).Wspomnijmy
niespodziewanąmgłęnadEastRiver,którapozwoliłaGeorge’owi
WashingtonowiijegopobitejarmiiuciecnaManhattanpobitwiepod
LongIslandlatem1776roku.Beztejmgły,jakdowodziDavid
McCullough,WashingtonzostałbyzablokowanynaBrooklynHeights
izmuszonydokapitulacji.CzywówczaspowstałybyStany
Zjednoczone?Możnateżprzywołaćdecyzjębrytyjskiegokapitana,
byniepociągnąćzaspust,kiedymiałWashingtonanamuszcewczasie
bitwypodBrandywinerokpóźniej.Tomogłowywołaćpodobny
skutek.Niewielewydarzeńbardziejzależałoodkwestii„cobybyło,
gdyby…?”niżrewolucjaamerykańska.Jesteśmywytworem
przyszłości,którejmogłoniebyć.
Pytania„cobybyło,gdyby”spełniająteżinnąważnąfunkcję:mogą
