Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PISARZJAKOPRZEWODNIKDUCHOWY
dasięwyróżnićobszaruliteraturyirolipisarzawtakisposóbiwtakim
kształcie,wjakimczynimytowspółcześnie4.
Poecijakoprzewodnicyduchowiwdawnychspołeczeństwach,
greckim,celtyckimczygermańskim,niewspominającjużokulturach
pozaeuropejskich,topomysłyprzedewszystkimwspółczesne.Wyrażają
jakąśiczyjąś(chciałemnapisać-nnaszą”
,alemożetozadużopowiedzia-
ne)tęsknotęzaczymś,cojakobyutraciliśmy.Powiedzmy-zacentralnym
znaczeniempisarzy,czyszerzej-artystów,atakżeichkomentatorów,
wspołeczeństwie.Alecałatakoncepcjaokazujesię,niestety,głęboko
ahistoryczna.Jakwiemy,np.odHavelocka,wykonywaniewGrecji(ito
raczejtejprzedsokratejskiej)opowieścihomeryckich,coistotniestano-
wiłocentrumkultury,tylkometaforycznie(icałkowicieahistorycznie)
wolnobynazwaćzjawiskiempoetyckim,rapsodaniesposóbuznaćpo
prostuzapisarzaczypoetę,auczestnikówobrzęduzaludzizaintereso-
wanychliteraturą5.Ujmującsprawęjeszczeszerzej,powiedzielibyśmy,
4
Jakpamiętamy,ArystotelespowiadawPoetyce,żenawielorakiesposobyużywaniasłów
wprozieiwierszemnikt„nieposiadadotychczas[jednejiwspólnej]nazwy”(1447b).Aleco
tumówićoArystotelesie:wSłownikuWarszawskim(1908)przyhaśle„pisarz”znaczenie
„autordziełliterackich”pojawiasięjakopiąte,pokanceliście,przepisywaczu,oficjaliście,
urzędnikuiuczestnikuobrzęduweselnego(„komiczno-uroczyścieczynnegoprzytańcu
zpannąmłodą”).PodobniewSłownikuWileńskim(1861):pisarzto„ten,cosiępisaniem
zajmuje,przepisywacz,kopjista”;pisarzukupca,pisarzsądowyipisarzleśny;PisarzKoronny
wdawnejPolsce;idopieronakońcu„autor,publikującynapiśmieswepomysły,utwory,
poezje,i.t.p.”.Rzeczjasna,teprzykładyjeszczeniczegonierozstrzygają.Byćmożewyrażenie
„pisarzjakoprzewodnikduchowy”jeszczejakieśstolattemubrzmiałobyniefortunnie,ale
przecieżkultwieszczówwtymsamymczasietrwałwnajlepsze,atojednaknajważniejsze.
Niemniejto,comówiąsłowniki,jestgodnepamięci.Pozwalaodczućhistoryczność,można
bypowiedziećnawet–kruchośćrólspołecznychorazichuzależnienieodprzygodnych
czynników,wtymodmożliwościumieszczeniaifunkcjonowaniadanejkolokacji(takiej
jak„pisarzprzewodnikduchowy”)wuzusiejęzykowym.
5E.Havelock,PrzedmowadoPlatona,przeł.P
.Majewski,Warszawa2007,s.128:„Poeta
byłprzedewszystkimurzędnikiem,nauczycielemiprawnikiemswojegospołeczeństwa–
itylkopozatym,niejakoprzyokazji,jegoartystąishowmanem”.Awinnymmiejscuczy-
tamy:„SiłaHomerawynikazjegofunkcji,afunkcjatanieprowadzidowynoszeniagojako
poetyponadhoryzontzwykłychludzi,leczdoogarnianiategohoryzontuażponajdalsze
granice,wyznaczaneprzezzbiorowość,wktórejidlaktórejtworzy.Poetabezwarunkowo
akceptujeswojespołeczeństwoniezracjiosobistychwyborów,leczzpowoduswojejwnim
rolipolegającejnaopisywaniu,przechowywaniuiprzekazywaniuwiedzynajegotemat”
(s.123).„Dlategojego[Homera]sztukamiałatakdoniosłeipraktyczneznaczenie,jakiego
poezjaniemiałajużwżadnejinnejepoce.Panowałaonawpewnymsensienadedukacją
iwładząpaństwową,autraciłatopanowanie,gdyprzeszłoonodosferypiśmienności
alfabetycznej”(s.128).AlepodobniepisałotymjużWernerJaeger(Paideia.Formowanie
człowiekagreckiego,przeł.M.Plezia,H.Bednarek,Warszawa2001,s.785):„Tzw.niepisane
29
