Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
metodąprowadzeniapolitykimiędzynarodowej,opartejprzedewszystkim
nadeterminizmiegeograficznym.Jejfundamentemjestmyśleniewkategoriach
przestrzennych”13.Jednocześniepodkreślasię,żewpracachklasycznych
geopolityków(Ratzel,Haushofer,Mahan)było„niecowiedzyidużowięcej
subiektywnychrozważań,co(…)niestanowiargumentunarzecznaukowego
charakterugeopolityki”14.ZwolennikiemgeopolitykijakonaukijesttakżeTomasz
Gabiś,dlaktóregogeopolitykajestdziedzinąwiedzyusytuowanąnapograniczu
geografii,naukpolitycznych,historiiwojskowości.Wedługniegojesttonauka
opolitycznejformieżyciawnaturalnejżyciowejprzestrzenirozpatrywanej
wpowiązaniuzziemiąiruchemhistorii;naukąoziemskichrelacjachprocesów
politycznych15.Geopolitykauczy,żeprzestrzeńjestsiłąpolityczną(Ratzel),jest
władzą(Haushofer),żemastrategicznąwartość(Cohen).SaulCohentwierdził,
że„istotageopolitykisprowadzasiędownioskowaniazrelacjipowstającychmiędzy
politykąmiędzynarodowąaczynnikamigeograficznymi”16.KarlHaushoferpisał,
że„geopolitykajesttonaukaotym,wjakisposóbziemiawarunkujeprocesy
polityczne,(…)naukaoorganizmachprzestrzenipolitycznejiich
strukturze”17.InnegozdaniajestCarlJean,wedługktóregogeopolitykaniemoże
byćnauką,bonieodkrywaprawidłowościrozwojuświata18.Ztymiwątpliwościami
zgadzająsięJulianSkrzypiZbigniewLach,pisząc,że„geopolitykaniejestnauką,
jestniąnatomiastgeografiapolityczna”19.TomaszKikprzekonuje,żedyscyplina
naukowamusimiećdość„czytelny,jasnookreślonyprzedmiotbadawczy,itakjak
politologiabadapolitykę,ageografiaziemię,togeopolitykategonieposiada.
Poszukiwaniezwiązkówmiędzypolitykąageografiątojeszczezamało,abyokreślić
jąjakonaukę”20.Polscybadaczepolitykiniewydająsiętakżeotymprzekonani,
cokontrastujezrosyjskimipublikacjaminaukowymiipodręcznikowymi,wktórych
pozimnejwojnie„geopolitykazyskaładoniosłemiejscejakonaukaidyscyplina
naukowa”21.Wedługrosyjskiegopodręcznikadogeopolitykijestto(odsłów
geo–
ziemia,
politike
–polityka)„naukaowpływiegeografiinaróżneprocesypolityczne.
(…)Tonaukabadającaefektyoddziaływaniapolitycznychprocesówisystemów
społecznych(wróżnychkonfiguracjach:plemionach,etnosach,państwach,blokach
państwitd.)poprzezpryzmatgeograficznejprzestrzeni”22.
Drugierozumieniegeopolityki–preferowaneteżprzezautorkęniniejszej
rozprawy–dotyczymetodologiinaukspołecznychirozpatrujejejprzydatność
badawczą.WedługCarlaJeanageopolitykajestdobryminstrumentembadania
świata,paradygmatembadawczym,którywcentrumuwagistawiaprzestrzeń,
terytorium,geografię,alewznacznieszerszymkontekścieniżtylkoukształtowanie
terenu,klimat,położeniekontynentalneczymorskie.Geopolitykajest
paradygmatem,czylitakimpodejściembadawczym,którepodejmujepróbę
„racjonalizacjiiwprowadzaniamaksymalnejwymiernościzłożonychdziałań,które
składająsięnasiłępaństwa,jegozdolnościutrzymaniairozwojuwłasnego
terytorium,prowadzeniaiwygrywaniawojenlubinnychformkonfliktównie
mającychcharakteruzbrojnego.Mazatemcharakterpodejściabadawczego,anie
dyscyplinynauki”23.Geopolitykasłużyodpowiedzinapytanie,jakoptymalnie
zapewnićżycieiprzyszłośćwłasnemunarodowiwgranicachtworzonegoprzez
niegopaństwa24.Geopolitykęjakometodębadawcząmożnapotraktowaćnatrzy
sposoby:jakoparadygmatprzyanaliziestosunkówmiędzynarodowych,kiedyjest
onbliskiparadygmatowirealistycznemu;jakoanalizędyskursupolitycznego
(geopolitykakrytyczna)ipotrzeciewpostaci„kodówgeopolitycznych”.Wcentrum
zainteresowanianadalgeopolitykapozostawiaprzestrzeń,terytoriumimiejsce
występowaniazjawiskiprocesówmiędzynarodowych.Geopolitykamożebyćzatem
paradygmatembadawczymużytecznymdlanaukopolityceistosunkach
międzynarodowych,wniniejszejmonografiizostaniedowiedzione,żetakżedla
naukiobezpieczeństwie.Przydatnośćtegoparadygmatuwidaćwewspółczesnych
procesach,takichjak:określaniezasięguprzestrzennegowpływówmocarstw(np.
rosyjska„bliskazagranica”)25.Gromadziiprzetwarzadużąilośćdanych
uzyskiwanychzróżnychdyscyplinnaukowych.Wnauceostosunkach
