Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
I.MarksizmiIIMiędzynarodówka
tradycjeOwena,Benthama,Millaznaczniebardziejprzyczyniłysiędojego
ideowejsylwetki.Wyznawaćideęsocjalistycznąnieoznaczałokoniecznie
byćmarksistą;jednakistotnapracateoretycznawruchusocjalistycznym
(próczAnglii)byładziełemludzi,którzynaogółdomarksizmusięprzy-
znawali,chociażpojmowaligoniejednakowo.Niebyłowyraźnegorozdziału
międzydziałaczamipartyjnymiiteoretykami;ruchsocjalistycznyobfitował
wteoretyków,alerównieżciprzywódcypartyjni,którzyniemielisamo-
dzielnychambicjiteoretycznychiniebyliintelektualistami(jakBebel,
Guesde,VictorAdler,Turati),byliludźmiwykształconymiizdolnymido
uczestnictwawteoretycznychdyskusjach.Przeciętnajakośćintelektualna
liderówpartyjnychnigdypóźniejnieosiągnęłategopoziomu-aniwśród
socjaldemokratów,aniwśródkomunistów.Marksizmzdawałsiężyćpełnią
intelektualnegoimpetu.Niebyłreligiąizolowanejsekty,leczideologią
potężnegoruchupolitycznego;zdrugiejstrony,niemiałśrodków,byzamy-
kaćustaswoimprzeciwnikom.Byłzmuszonydoteoretycznegowysiłku
okolicznościamipolitycznymiipotrzebąwalkiideowej.
Tymsamymmarksizmwtargnąłwświatakademickijakopoważna
irównieżprzezprzeciwnikówrespektowanateoria.Miałnietylkowybit-
nychteoretyków(Kautsky,RóżaLuksemburg,Plechanow,Bernstein,Lenin,
Jaurès,MaxAdler,Bauer,Hilferding,Labriola,Pannekoek,Vandervelde,
Cunow),aletakżewybitnychkrytyków(dośćwymienićCrocego,Sombarta,
Masaryka,Simmla,Stammlera,Gentilego,Böhm-Bawerka,Struvego).Zaczął
takżepromieniować,pozaścisłymgronemwyznawców,wśródsocjologów,
historykówiekonomistów,którzysiędomarksizmunieprzyznawali,ale
przyswajalisobiejegoposzczególnepomysłyikategorie.
Ogólnecechymarksistowskiejdoktrynybyłyzwiązane,oczywiście,zjej
społecznąsytuacjąifunkcjąpolityczną.Jakoideologiaruchurobotniczego
marksizmmiałwprawdziedużobodźców,któreprzyczyniałysiędojego
rozwoju,alezarazem,ponieważwłaśnierozwójtenprzebiegałpodznaczną
presjąbieżącychsytuacjipolitycznych,zakresjegobyłwpewnychpunk-
tachograniczony.ćwierćwieczeIIMiędzynarodówkiwydałowielepoważ-
nychdziełteoretycznychpoświęconychogólnymproblemommaterializmu
historycznego,marksistowskiejinterpretacjiposzczególnychepokiwyda-
rzeńdziejowych,atakżeekonomiiimperializmu.Pojawiłasięmarksistow-
skaestetykaikrytykaartystyczna(Plechanow,Lafargue,Mehring,Klara
Zetkin,HenrietteRoland-Holst),marksistowskiepróbywreligioznawstwie
ietnologii(Cunow,Krzywicki,Kelles-Krauz).Natomiastbogactwategonie
możnazauważyćnaobszarzefilozofiiwwęższymsłowaznaczeniu,tojest
