Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pisowniakolejnychzabytków(Kgn.,BZ,rotsądowych)todalszedoskonalenie
polskiejortografii.SzczególnemiejscezajmujetuPsałterzpuławskizjegobardzo
nowoczesnąpisownią.Rozróżniasięobienosówki:ęzapisywanejestjakoęluben;
ąnatomiastznakiemalubą.Konsekwentniezaznaczasięmiękkośćprzedsamogło-
skąprzezy,np.wzakonye,zyemye,lyosem,lyud.Widocznajestdążnośćdorozróż-
nianiaiorazy.
Rezultatemtychwahańiudoskonaleńbyłoustaleniesiędzisiejszychdwuzna-
ków:ch,sz,cz,dz,rz,atakżeoznaczaniemiękkościspółgłosekprzedsamogłoską
najpierwliterąy,zastąpionązczasemprzezi;dlarozróżnianiadwunosówekwpro-
wadzonotakżeosobneznaki.
2.4.3.3.Okresznakówdiakrytycznych–odXVw.
Zastosowanieznakówdiakrytycznychusunęłowieloznacznośćposzczególnych
literorazspowodowałozastąpieniewieloznakówodpowiednioprzystosowanymi
znakamipojedynczymi.Używanieznakówdiakrytycznychpostulowaliautorzy
pierwszychtraktatówortograficznych:wbardzoograniczonymzakresieJakub
Parkoszowic(ok.1440r.),szerzejStanisławZaborowski(1513r.).Szczególnie
tendrugipróbowałrozwiązaćwieleproblemówortograficznychprzypomocykro-
pek,przecinkówikresek,np.s
˙,ż,c
˙(dlaš,ž,č)is
¨,z
¨,c
¨,m
¨,n
¨,p
¨dlaodpowiednich
miękkich,aprzekreślonełiżsięprzyjęły.
Niedoskonałośćśredniowiecznejpisownispowodowaładążeniedouporządko-
waniategostanurzeczy.Ok.1440r.ukazałsiępierwszytraktatortograficznyJa-
kubaParkoszowicazŻurawicy.Autordążyłdoustaleniaodrębnychliter
dlaodrębnychfonemów.Określiłkilkazasadgraficznych:
1)Proponowałznakadlasamogłoseknosowych,np.gazik(=język),pissac
(=pisząc).
2)Ustalałodróżnianiesamogłosekdługichodkrótkichpodwajaniemliter:aa,
oo,ee,uu;długieioznaczałprzezy:daal(=dał),gnaazdo(=gniazdo),meego
(=mego),umee(=umie);gruube,kaptuur,rosuum,byl(=bił),ludzy(=ludzi).
3)Wprowadzałodróżnianiespółgłosektwardychodmiękkichkrojemliter:kan-
ciaste|□=b,okrągłeb=b,.Byłtopomysłniepraktyczny,gdyżwjednymwyrazie
występowałybydwakształtyliter.
4)Głoskęjzalecałpisaćprzezg,natomiastdlagzalecastosowanieq.
5)Nierozwiązałtrudnościzpisowniąszeregus-ś-ś,choćpodajepewnepropo-
zycje:głoskic-č-ćoznaczałliteramic-cz-çnp.chce–czas–çalo;głoskis-š-śpisał
przezss-ssch-ssz,np.napissal–nepissch–sszadl;z-ž-źoddawałznakamiz-sz-zz,
np.Zuzanna–poloszysch–zzolo.Nieodróżniałdz-dż-dźistosowałjedenznakdz.
6)Nieporadziłsobiezoznaczeniemgłoseki-y.
PropozycjeParkoszowicanieprzyjęłysię,gdyżbyłynieprecyzyjneiniepraktyczne.
JegoObiecadłoniezaważyłonapolskiejortografii,alemadużeznaczeniedlahistorii
językapolskiego.Zawieraopisywymowysamogłosekdługichikrótkich(zob.s.47),
wymowyspółgłosekszumiącychisyczących,awięcinformujeobrakumazurzenia.
Byłotakżeświadectwemnarastającejświadomościjęzykowejizainteresowaniamową
ojczystą.
25
