Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
trum.Jeślibowiemzapograniczezwykliśmyuważaćterenyniejednolitepod
względemetnicznym,językowymikulturowym,tomusimystwierdzić,że
obszarówjednolitychniemainigdyniebyło”(Bobrownicka2003:5).Jest
to,pospolitedziś,nadużycieterminuDpogranicze”,którywjęzykupolskim
majednakwęższąkonotację.
Socjologicznepojęciepograniczanawiązujewpierwszymrzędziedo
relacjipomiędzyterytoriumazajmującąjespołecznością.JakpiszeAndrzej
Sadowski,któregodefinicjanajczęściejprzywoływanajestwróżnorodnych
studiach,pograniczeujmujesięjako:
—obszar,terytoriumznajdującesięprzygranicylubdalekoodcentrum
(aspektprzestrzenny);
—usytuowanywprzestrzenikontaktspołeczno-kulturowymiędzydwoma
lubwięcejnarodamialbogrupamietnicznymi(aspektspołeczno-kultu-
rowy);
—miejscekształtowaniasięnowegoczłowiekaijegokultury(aspektoso-
bowościowo-kulturowy)(Sadowski1995:13).
Zpunktuwidzeniaetnologiiczyantropologiipograniczemożnazdefi-
niowaćjakoprzestrzeńkontakturóżnychgrupludzkichoodmiennychsys-
temachwartości,tradycjachkulturowych,wzorachzachowania,językach,
gwarachbądźdialektachiczęstowyznaniach.
Wsytuacjipograniczaszczególniewyraźnieuwidaczniasięproblem
tożsamościjednostekigrupspołecznych,główniedlatego,żeżyjąone
nastykudwóchlubwięcejkultur,wnieustannymkontakciezDinnym”.
Pytanieotożsamość,awięcoto,Dkimjestem”iDkimniejestem”,szcze-
gólnienatrętnieujawniasięnapograniczach,pytanietobowiemwyostrza
sięwszędzietam,gdziemamydoczynieniazwyraźniezaznaczonymiróż-
nicami,gdzieDinni”toczęstoDobcy”(którzywpewnychsytuacjachstają
sięDswoimi”),gdziekonkurujązesobąsystemywartościiwzorykulturowe,
aczęstodochodzidoichkonfrontacji.
Szczególnymprzypadkiemsąterytorialnepograniczamiędzypaństwami
narodowymi.Tugranicawyraźnierozdzieladwieczęścimająceswójrealny
,
aleteżsymboliczny
,świadomościowywymiar.Czasamimówisię,żegranica
niedzieli,aleDłączy”,cooznacza,żejesttoDdobra”granica,przyktórej
współistnieniedwóchsferprzebiegabezkonfliktowo.DZła”jestgranica,
przyktórejwspółistnieniewywołujekonflikty
.Granicepaństwnarodowych
sąnietylkogranicamipaństw,narodówiichkultur,aletakżegranicami
zbiorowychtożsamości,wchodzącychzesobąwdialog.Jegozakresiin-
tensywnośćzależąodsztywności,szczelnościczyteżstopniaotwartości
granicy
.Członkowiespołecznościżyjącychnapograniczutrwaleobcują
zkulturączęściowoodmiennąodwłasnej,integrująwswojejtożsamości,
częstobezrefleksyjnie,niejakoautomatycznieprzeznaśladownictwo,wzory
tejdrugiejkultury
,realizującjewcodziennymżyciu.Ichtożsamośćindywi-
