Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym

Jakub Gołaś

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-232-3624-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

506

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Gołaś, Jakub. Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym. Red. . Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2020, 506 s. ISBN 978-83-232-3624-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Gołaś, J.

T1 Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym

PB Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

PP Poznań

YR 2020

SN 978-83-232-3624-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 235300, author = "Gołaś, Jakub", editor = "", title = "Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza", year = "2020", address = "Poznań", isbn = "978-83-232-3624-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Gołaś, Jakub

ED -

TI - Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym

PB - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

CY - Poznań

PY - 2020

SN - 978-83-232-3624-5

ER -

Netografia (standard APA):

Gołaś, Jakub. Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym [baza danych online] Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2020 [dostęp: 27 04 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/granice-wolnosci-zwiazkowych-w-polskim-systemie-prawnym-jakub-golas-235300.

samorządność, granice, autonomia, związki zawodowe, niezależność, wolność związkowa, organizacje pracodawców, ograniczenia, wolności związkowe, negatywna wolność, stosunki przemysłowe

Pierwsze opracowanie poświęcone tematyce granic wolności związkowych funkcjonujących w polskim systemie prawnym. Autor przedstawia własne koncepcje, skupiając się na problematyce prawidłowego wytyczania w krajowym porządku prawnym granic materialn...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-232-3624-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

506

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

WYKAZ SKRÓTÓW16
WSTĘP20
1. Uwagi wprowadzające32
ROZDZIAŁ PIERWSZY ISTOTA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH I ICH GRANIC32
2. Geneza i natura wolności związkowych33
2.1. Ewolucja prawodawstwa traktującego o wolnościach i prawach związkowych w rysie historycznym33
2.2. Teoretycznoprawne ujęcie wolności związkowych z perspektywy ich natury, charakteru oraz treści40
2.2.1. Uwagi ogólne40
2.2.2. Przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna godność człowieka jako źródło wolności związkowych42
2.2.3. Treść wolności związkowych w indywidualnym i zbiorowym wymiarze43
2.2.4. Charakter rodzajowy wolności związkowych46
3. Systematyka wolności związkowych funkcjonujących w polskim systemie prawnym: między monizmem a pluralizmem wolnościowym48
3.1. Uwagi ogólne48
3.2. Koncepcja monistyczna49
3.3. Koncepcja pluralistyczna52
3.4. Koncepcja meta-wolności związkowych56
4. Miejsce wolności związkowych wśród wolności i praw konstytucyjnych59
4.1. Uwagi ogólne59
4.2. Wolności związkowe jako zasada ustroju państwa60
4.3. Wolności związkowe jako filary solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych62
4.4. Wolności związkowe jako kategoria wolności i praw człowieka64
5. Teoretyczne ujęcie granic wolności związkowych68
5.1. Czy wolność ma granice?68
5.2. Złożona istota granic wolności prawnie chronionych70
5.3. Między prawem a wolnością: ograniczona swoboda prawodawcy w sferze kształtowania granic wolności związkowych73
5.4. Powszechne warunki dopuszczalności ograniczania wolności prawnie chronionych75
5.5. Kryterium skutkowe jako właściwe kryterium oceny działalności prawodawczej w obszarze ograniczania wolności związkowych77
6. Uwagi końcowe79
5.6. Konieczność uwzględnienia specyfiki poszczególnych filarów wolności związkowych w procesie identyfikacji, charakterystyki i ewaluacji poszczególnych ograniczeń79
1. Uwagi wprowadzające81
ROZDZIAŁ DRUGI KONSTYTUCYJNY MODEL OGRANICZANIA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH81
2. Konstytucyjne ograniczenia wolności związkowych w ujęciu historycznym82
2.1. Ograniczenia wolności związkowych w polskich konstytucjach okresu międzywojennego82
2.2. Granice wolności związkowych w Konstytucji PRL85
3. Charakterystyka aktualnego konstytucyjnego modelu ograniczania wolności związkowych87
3.1. Uwagi ogólne87
3.2. Motywy leżące u postaw decyzji prawodawcy konstytucyjnego o odwołaniu się do standardu umowy międzynarodowej w zakresie ograniczania wolności związkowych88
3.3. Istota i charakter konstytucyjnego odesłania do umów międzynarodowych w związku z ograniczaniem wolności związkowych92
3.4. Wynik konstytucyjnego testu proporcjonalności stosowanych ograniczeń jako uniwersalna i ostateczna granica legislacyjna w procesie prawnego limitowania wolności związkowych101
4. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia dotyczące wolności związkowych w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym106
4.1. Uwagi ogólne106
4.2. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia o charakterze przedmiotowym107
4.2.1. Konstytucyjne zakazy tworzenia określonego typu organizacji związkowych107
4.2.2. Odrębny standard ograniczania konstytucyjnego prawa do strajku pracowniczego111
4.2.3. Ograniczenia wolności związkowych a konstytucyjna regulacja stanów nadzwyczajnych114
4.3. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia o charakterze podmiotowym116
5. Uwagi końcowe120
1. Uwagi wprowadzające122
ROZDZIAŁ TRZECI MIĘDZYNARODOWY MODEL OGRANICZANIA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH122
2. Zakres obowiązywania umów międzynarodowych w obszarze ograniczania wolności związkowych – między literalną treścią umowy a jej wykładnią124
3. Problematyka kształtowania granic wolności związkowych w systemie aktów uniwersalnych126
3.1. Wolności i prawa związkowe w prawodawstwie Organizacji Narodów Zjednoczonych126
3.2. Uniwersalne standardy ograniczania wolności i praw związkowych ukształtowane w aktach prawnych ONZ128
4. Legislacyjne i materialne granice wolności związkowych w dokumentach Międzynarodowej Organizacji Pracy133
4.1. Przegląd najważniejszych aktów prawnych Międzynarodowej Organizacji Pracy wiążących polskiego ustawodawcę w obszarze wolności i praw związkowych133
4.2. Generalny model ograniczania wolności i praw związkowych w świetle prawodawstwa Międzynarodowej Organizacji Pracy136
5. Granice wolności związkowych w systemach regionalnych142
5.1. Wolności związkowe i ich granice w aktach prawnych Rady Europy142
5.1.1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności143
5.1.2. Europejska Karta Społeczna147
5.2. Prawodawstwo UE a ograniczanie wolności związkowych154
6. Zakaz nadużywania kompetencji prawodawczych oraz wolności i praw związkowych jako podstawowa granica legislacyjna i materialna w prawodawstwie międzynarodowym158
7. Wzajemne relacje pomiędzy standardami ograniczania wolności związkowych ukształtowanymi w poszczególnych umowach międzynarodowych wiążących Polskę162
8. Uwagi końcowe – czy prawo międzynarodowe pozwala ustawodawcom krajowym na naruszenie istoty wolności związkowych?168
1. Uwagi wprowadzające175
ROZDZIAŁ CZWARTY ZWIĄZKOWA WOLNOŚĆ ZRZESZANIA SIĘ Z PERSPEKTYWY JEJ GRANIC 175
2. Podmiotowe granice związkowej wolności zrzeszania się177
2.1. Uwagi ogólne177
2.2. Osoby samozatrudnione oraz świadczące pracę w oparciu o formy cywilnoprawne na krajowym rynku pracy w kontekście związkowej wolności zrzeszania się179
2.3. Pojęcie człowieka pracy w Konstytucji i prawie międzynarodowym jako wartość graniczna zakresu podmiotowego związkowej wolności koalicji184
2.3.1. Uwagi terminologiczne184
2.3.2. Człowiek pracy w prawie międzynarodowym185
2.3.2.1. Problem ścisłego tłumaczenia języka autentycznego aktów prawa międzynarodowego w kontekście kształtowania statusu człowieka185
2.3.2.2. Rola międzynarodowych organów implementacyjnych w definiowaniu cech dystynktywnych człowieka pracy189
2.3.3. Człowiek pracy w rozważaniach Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wyroku w sprawie K 1/13196
2.3.3.1. Problematyka podmiotowych granic związkowej wolności zrzeszania się w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego196
2.3.3.2. Koncepcja podmiotu związkowej wolności zrzeszania się przyjęta przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 1/13197
2.3.3.3. Uwagi krytyczne199
2.3.3.4. Postulowany sposób definiowania pojęcia „człowiek pracy” na poziomie konstytucyjnym207
2.4. Krytyczna analiza ustawowego pojęcia „człowiek pracy” w kontekście wolności zrzeszania się w związkach zawodowych216
2.4.1. Kontekst czasowy216
2.4.2. Człowiek pracy w ustawie związkowej w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2018 roku217
2.4.2.1. Pełne prawo koalicji ludzi pracy w przededniu nowelizacji217
2.4.2.2. Ograniczone prawo koalicji ludzi pracy przed nowelizacją222
2.4.3. „Człowiek pracy” w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2019 roku226
2.4.3.1. Zasadniczy cel analizowanej reformy prawa związkowego226
2.4.3.2. Pełne prawo koalicji ludzi pracy po nowelizacji226
2.4.3.3. Ograniczone prawo koalicji ludzi pracy po nowelizacji232
2.5. Ustawowe podmiotowe wyłączenia i ograniczenia związkowego prawa koalicji w służbach publicznych234
2.5.1. Specyfika ograniczania prawa koalicji w służbach publicznych234
2.5.2. Granice wolności zrzeszania się funkcjonariuszy publicznych w świetle standardów międzynarodowych236
2.5.3. Członkowie administracji publicznej241
2.5.4. Funkcjonariusze Policji oraz służb pokrewnych248
2.5.5. Członkowie sił zbrojnych251
3. Modele legalizacji ruchu związkowego oraz ich wpływ na kształt granic związkowej wolności zrzeszania się254
3.1. Uwagi ogólne254
3.2. Notyfikacja i rejestracja jako modele legalizacji działalności związkowej w świetle standardów międzynarodowych258
3.3. Polski model legalizacji działalności związkowej w kontekście granic związkowej wolności zrzeszania się261
3.3.1. Ogólna charakterystyka polskiego modelu261
3.3.2. Obligatoryjna treść statutu organizacji związkowej w kontekście międzynarodowych standardów legislacyjnych263
3.3.3. Minimalna liczba osób uprawnionych do utworzenia organizacji a problem niskiego stopnia uzwiązkowienia rynku pracy w Polsce266
3.3.3.1. Wpływ wymogu zachowania minimalnej liczby założycieli i członków na sytuację prawną organizacji związkowej266
3.3.3.2. Stanowisko organów międzynarodowych w przedmiocie dopuszczalnych wymogów liczbowych w procesie tworzenia i działania organizacji związkowych267
3.3.3.3. Minimalna liczba założycieli i członków organizacji związkowej a realia polskiego rynku pracy269
3.3.3.4. Propozycje rozwiązania zarysowanego problemu271
3.3.4. Postępowanie w przedmiocie rejestracji organizacji związkowej i jego reglamentacyjne oddziaływanie na związkową wolność zrzeszania się276
3.3.5. Zakres kontrolnych kompetencji sądu rejestrowego w procesie rejestracji organizacji związkowej281
3.3.6. Charakter prawny i skutki prawne rejestracji organizacji związkowych285
4. Stowarzyszenie zawodowe jako alternatywa dla związku zawodowego w procesie ograniczania gwarancji związkowych na poziomie ustawowym292
4.1. Uwagi ogólne292
4.2. Związek zawodowy w ujęciu funkcjonalnym293
4.3. Związek zawodowy a stowarzyszenie – między genetycznym pokrewieństwem a funkcjonalną odmiennością297
4.4. „Zwykły” związek zawodowy299
5. Uwagi końcowe301
1. Uwagi wprowadzające307
ROZDZIAŁ PIĄTY NEGATYWNA WOLNOŚĆ ZWIĄZKOWA I JEJ GRANICE307
2. Polski model negatywnego wymiaru wolności związkowych i jego granice311
2.1. Uwagi ogólne311
2.2. Związek zawodowy jako dobrowolna organizacja ludzi pracy w kontekście negatywnego wymiaru wolności związkowych312
2.3. Zakaz dyskryminacji ze względu na fakt pozostawania poza związkiem zawodowy318
2.3.1. Istota zakazu318
2.3.2. Obowiązki pracodawców319
2.3.3. Obowiązki innych podmiotów321
2.3.4. Szczególny obowiązek prawodawcy w kontekście zasady równości w prawie322
2.3.5. Zakaz dyskryminacji a negatywne konsekwencje wynikające z faktu pozostawania poza związkiem zawodowym325
2.4. Poszanowanie negatywnej wolności związkowej w kontekście zasady reprezentacji ogólnej i szczególnej326
2.4.1. Zakres reprezentacji związkowej326
2.4.2. Zasada reprezentacji ogólnej327
2.4.3. Zasada reprezentacji szczególnej330
2.5. Monopol formy organizacyjnej związku zawodowego a negatywna wolność związkowa331
3. Problematyka dopuszczalność stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w krajowych stosunkach przemysłowych336
3.1. Uwagi ogólne336
3.2. Typy klauzul bezpieczeństwa związkowego oraz ich wpływ na swobodę pozostawania poza związkiem zawodowym339
3.3. Dopuszczalność stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w świetle standardów międzynarodowych343
3.4. Związek między stosowaniem klauzul związkowych a stopniem uzwiązkowienia danego rynku pracy na przykładzie wybranych porządków prawnych349
2.5. Potencjał stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w polskim systemie prawnym355
4. Uwagi końcowe358
1. Uwagi wprowadzające362
ROZDZIAŁ SZÓSTY GRANICE AUTONOMII ZWIĄZKOWEJ 362
2. Granice niezależności związków zawodowych i organizacji pracodawców367
2.1. Uwagi ogólne367
2.2. Pracodawca jako podmiot aktywnie zaangażowany w życiu pracowniczych organizacji związkowych w kontekście problematyki „żółtych” związków zawodowych369
2.3. Potrzeba ograniczania aktywności politycznej ruchu związkowego378
2.4. Sądowy nadzór nad działalnością związkową i jego wpływ na autonomię partnerów społecznych w Polsce381
2.4.1. Uwagi ogólne381
2.4.2. Nadzorowanie działalności związkowej w świetle standardów międzynarodowych382
2.4.3. Kryterium zgodności z prawem jako podstawowa granica materialna dla swobody działania organizacji związkowych w Polsce383
2.4.3.1. Uwagi wstępne383
2.4.3.2. Wpływ reformy prawa związkowego z 1 stycznia 2019 r. na zakres ingerencji nadzorczej sądu rejestrowego383
2.4.3.3. Wzorce nadzoru – kodeks dobrych praktyk związkowych384
2.4.3.4. Szczególne znaczenie klauzul generalnych z art. 8 k.p387
2.4.3.5. Działalność organu związkowego jako przedmiot sądowego nadzoru391
2.4.4. Konsekwencje prawne podjęcia działalności niezgodnej z prawem392
2.4.5. Postępowanie nadzorcze a standardy legislacyjne wiążące krajowego prawodawcę394
3. Granice samorządności związków zawodowych i organizacji pracodawców397
3.1. Uwagi ogólne397
3.2. Wybrane standardy uzasadniające reglamentację swobody partnerów społecznych w zakresie kształtowania swojej struktury organizacyjnej399
3.3. Charakter prawny statutu a granice swobody kształtowania organizacji wewnętrznej403
3.4. Granice swobody kształtowania zasad nabywania i utraty statusu członka danej organizacji407
3.5. Wybrane standardy reglamentujące swobodę prowadzenia statutowej działalności412
4. Uwagi końcowe414
1. Uwagi wprowadzające418
ROZDZIAŁ SIÓDMY GRANICE RÓWNOŚCI ZWIĄZKOWEJ418
2. Granice zasady równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego422
3. Wyjątki od zasady równości związkowej w świetle standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy423
4. Kryterium reprezentatywności jako granica równouprawnienia partnerów społecznych i pluralizmu związkowego425
4.1. Uwagi ogólne425
4.2. Prawny mechanizm wyłaniania reprezentatywnych organizacji426
4.3. Skutki i funkcje różnicowania organizacji w oparciu o kryterium reprezentatywności428
4.3.1. Skutki przypisania danej organizacji statusu reprezentatywnej428
4.3.2. Funkcje przypisywane konstrukcji prawnej reprezentatywności związkowej430
4.3.2.1. Uwagi wstępne430
4.3.2.2. Funkcja porządkująco-kolizyjna431
4.3.2.3. Wyłanianie najbardziej efektywnej reprezentacji związkowej432
4.3.2.4. Konsolidacja ruchu związkowego434
5. Problem asymetrii uprawnień partnerów społecznych437
6. Potrzeba dyferencjacji pozycji prawnej poszczególnych kategorii ludzi pracy a zakładowy poziom dialogu i współpracy partnerów społecznych442
6.1. Uwagi ogólne442
6.2. Dyferencjacja jako cecha zbiorowego prawa pracy444
6.3. Socjologiczne motywy uzasadniające potrzebę różnicowania pozycji prawnej pracowników i innych osób wykonujących pracę w zbiorowym prawie pracy445
6.4. Więź z zakładem pracy jako kryterium uzasadniające potrzebę różnicowania związkowych uprawnień pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową na poziomie zakładu pracy448
6.5. Podstawowe dylematy związane z potrzebą różnicowania związkowych uprawnień pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową na poziomie zakładu pracy453
7. Uwagi końcowe457
ZAKOŃCZENIE461
BIBLIOGRAFIA474
STRESZCZENIE502
SUMMARY (The limits of trade union freedoms in the Polish legal system)504

Perspektywazbiorowamanatomiastcharakterkolektywny,gdziewolnościowe

uprawnieniawymagająistnieniazbiorowościpodmiotówindywidualnych

lub

powstaniapodmiotuzbiorowego

.Wujęciuzbiorowym,podmiotemwolności

związkowychbędziewięcm.in.minimalnawymaganaprawemliczbapodmio-

tówuprawnionychdoutworzeniaorganizacji,utworzonaorganizacjazwiązkowa,

federacjaorazkonfederacja.Wtakimprzypadku,kolektywnywymiarwolności

związkowychdotyczyprzedewszystkim:

–swobodytworzeniadanejorganizacjizwiązkowej;

–swobodydziałaniadanejorganizacjiwcelusprawowaniaprzypisanychko-

lektywnychfunkcjiirealizacjizamierzonychcelów;

–swobodytworzeniaiprzystępowaniadofederacjiikonfederacji;

–

swobodytworzeniaiprzystępowaniadomiędzynarodowychorganizacji

pracownikówipracodawców;

–swobodyrozwiązywaniadanejorganizacji,federacjiikonfederacjioraz

–swobodywystępowaniazestrukturfederacyjnych,konfederacyjnychoraz

organizacjimiędzynarodowych70.

2i2i4iCharakterrodzajowywolnościzwiązkowych

Wartonakoniecpowyższychrozważańzastanowićsięnadcharakteremrodzajo-

wymwolnościzwiązkowych.Zaliczaniewolnościzwiązkowychdokategoriipraw

człowiekaniebudziwiększychwątpliwości-takbowiemproblematykawolności

związkowychujmowanajestwprawodawstwiemiędzynarodowymorazcieszysię

względnąakceptacjądoktryny

.Kwestiąspornąpozostajenatomiastprzypisywanie

wolnościzwiązkowychdookreślonejgeneracjiprawczłowieka

.Zgodniezjednym

68Przykładowo,zgodnieztreściąprzepisuart.12ust.1u.z.z.,dopojęciauchwałyoutworzeniu

związkuzawodowegowymaganyjestczynnyudziałconajmniej10.osóbuprawnionychdoutwo-

rzeniaorganizacjizwiązkowych.Wtakimujęciu,nieulegawątpliwości,żeznaczeniewolnościowego

uprawnieniajednostkizyskujenamaterialnejwartościtylkowkolektywnejformie.

Przykładowo-wpostacizakładowejorganizacjizwiązkowejluborganizacjizrzeszającej

pracodawców.

70Zob.Ż.Grygiel-Kaleta,Wolnośćzrzeszaniasię…,s.22-23orazKonwencjęNr87,zeszczegól-

nymuwzględnieniemprzepisówart.1-8.

71Wartowtymmiejscuprzypomnieć,żesamaMOPzaliczawswojejnomenklaturzeprawo-

dawczejdwiekonwencjedot.wolnościzwiązkowej(Nr87iNr98)dojedenastunajważniejszych

konwencjidotyczącychpodstawowychprawczłowieka;zob.wtymzakresierównieżart.20PDPCz,

art.8MPPGSiK,art.22MPPOiPczyart.11EKPC;por.równieżK.Łasak,Wolnośćzwiązkowa[w:]

Zatrudnienieiochronasocjalna.,red.Z.Brodecki,Warszawa2004,s.342-343;M.Tomaszewska,

Pojęciewolności…,s.228in.

Tendysonansjestszczególniewidocznynagruncieart.8MPPGSiK,art.22MPPOiPoraz

art.5EKS.Różnicewpostrzeganiuwolnościzwiązkowychdostrzegalnesąrównieżwprzypadku

ustawodawstwkonstytucyjnychwielukrajów,gdziebadanymwolnościomprzypisujesięrozmaity

WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone

Brak wyników

Granice wolności związkowych w polskim systemie prawnym

Treść książki

Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra