Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
MartinSeligmanzaobserwował,żebadanepsy,celowowzmacniane
negatywnymibodźcami,mogąnauczyćsię,żeichwolicjonalnezacho-
wanieniemawpływunakontrolętego,cosięznimidzieje.Zwierzęta
umieszczonewnskrzyncewahadłowej”otrzymywaływstrząsyelek-
tryczne,którychniemogłyuniknąć,mimopróbobrony.Doprowadziłoto
dobrakujakichkolwiekcelowychczynności.Psyniewychodziłysamo-
dzielniezboksunawetwtedy,kiedybyłotomożliwe.Eksperymentalnie
wykazanozjawiskogeneralizacjibezradnościuszczurów,wbadaniach
prowadzonychwlatach50.XXw.przezCurtaP.Richtera.Szczurytuż
pourodzeniubyłytrzymanewrękacheksperymentatora,ażdochwi-
liwygaśnięciawszystkichruchówświadczącychopotrzebieucieczki,
anastępniewypuszczanenawolność.Procedurętępowtarzanowielo-
krotnie.Kolejnymetapembyłoumieszczenieszczurówwkadzizwodą,
gdziewielezwierzątpoddanychtreningowibezradnościniepróbowa-
łonawetpływać.Szczury,uktórychwcześniejniewygaszanoreakcji
obronnych,potrafiłypływaćprzezwielegodzin.Wszystkiezwierzęta
miałymożliwościfizycznedouczeniasiępływania,abyprzeżyć,jednak
psychologicznyefektgeneralizacjiwyuczonejbezradnościsprawił,że
niewykorzystałytejmożliwości.
Podobnymechanizmmamiejscewsytuacjiprzemocy.Badaniaofiar
przemocypozwoliłystwierdzić,żedługotrwałedoświadczaniezachowań
naruszającychprawaosobisteinormyspołeczneniewynikajązupodo-
bańjednostki,alesąefektemdestruktywnegoprocesu,jakidokonałsię
wpsychicekobietwwynikupozostawaniawsytuacjiprzemocy9.Osoby
krzywdzonepodejmująpróbyobrony,kiedyjednakzauważąnieskutecz-
nośćswoichdziałań,powstajewnichprzekonanie,żeniemogąniczrobić,
abyuwolnićsięzprzemocy,tracąnadziejęnaotrzymaniepomocyoraz
stająsiębierneibezsilnewobecwszelkichzdarzeń.Myślącoswojejsy-
tuacjiwkategoriachbrakukontrolinadnią,ofiaryprzemocypozbawiają
siętejkontroli.Ichzachowanieuwarunkowanejestzniekształconymspo-
strzeganiemtego,comogązrobić,anierealnąocenąsytuacji.Bitekobiety
niepotrafiąnauczyćsię,żezfaktubezradnościwobecjednegoaktuprze-
mocyniewynikacałkowitabezradnośćwobecagresywnegomężczyzny
iniemożnośćprzerwaniapatologicznegozwiązku.
9L.E.Walker,TheBatteredWomanSyndrome,wyd.2,op.cit.,s.116-126.
