Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
.
katalogprawiwolnościobywatelskich,
.
sądowo-konstytucyjnaochronaprawzasadniczychobywateli,
.
odpowiedzialnośćcywilnoprawnapaństwazabezprawnedziałaniajego
.
funkcjonariuszy,
laickicharakterpaństwa,
.
samorządowastrukturapaństwa.
.
trzynastymelementemstaniesięukształtowanepóźniej,wdrugiej
połowieXIXw.,sądownictwoadministracyjnebędącenaderważnym
dopełnieniemcałejidei.
WiekXIXwyznaczałprawupodstawowymaterialnywarunek:zabezpie-
czeniewolnościjednostki.WiekXXrozbudowałsystemochronykonstytucji
iprawjednostki(trybunałykonstytucyjne,rzecznicyprawobywatelskich)
iskoncentrowałswojąuwagęnamaterialnychtreściach(opartychnaokreślo-
nychsystemachwartości),jakieniesiezesobąpaństwoprawa.
Istotnącechąkonstytucyjnychpaństweuropejskichstałysię
35
reformy
zasadyprawawyborczego
prawawyborczego.Towówczaswykształciłysięjegozasady,takiejak:
powszechność,równość,bezpośredniość,tajnośćiproporcjonalność
(określanejakoprzymiotnikiprawawyborczego).Zasadapowszechności,
nimzostaławpełniurzeczywistnionawXXstuleciu,bywałaograniczana
rozmaitymicenzusami.Najczęściejwystępowałcenzusmajątkowy,ozna-
czający,iżprawawyborczeotrzymywałyosobypłacąceokreślonejwyso-
kościpodateklubosiągająceodpowiedniejwysokościrocznydochód.
Opróczniegodługoutrzymywałsięcenzuspłci–wAngliikobietyuzyskały
prawawyborczepoIwojnieświatowej,weFrancjidopierow1944r.
Istniałytakiecenzusy,jakpochodzenia,wykształcenia,wyznaniowyczyteż
zasług.Współcześnie,wpaństwachdemokratycznych,jedyniezasadny
możebyćcenzusobywatelstwa,zamieszkania(natereniekrajulubokręgu
wyborczego)orazwieku.
Ważneznaczeniemiałateżrównośćprawawyborczego.Oznaczałaona,
iżjedenczłowiekdysponujerównąliczbągłosówisiłagłosukażdegowy-
borcyjestrówna.Iwtymprzypadkuzasadarównościdoznawałaograniczeń
bądźprzeztzw.wyborypluralnealbokurialne.Wyborypluralne,obowią-
zującem.in.wWielkiejBrytaniido1948r.,przyznawałyniektórym
wyborcomprawokilkakrotnegogłosowania.Natomiastwyborykurialne
oznaczaływyodrębnianiekategoriiwyborców(lubokręgówwyborczych)ze
względunarodzajiwielkośćposiadanejwłasności,cenzusmajątkowy,
charakterwykonywanegozajęcia,którejprzyznawanoprawowyborudo
parlamentuokreślonejliczbyposłów,przyzachowaniuodmiennychpro-
porcjimiędzyliczbąwyborcówaliczbąwybranychprzedstawicieliwkażdej
grupie.Takm.in.przeprowadzanowyborywmonarchiiaustro-węgierskiej
iwRosji(doDumyPaństwowej).
Należyzaznaczyć,iżkonstytucjerepublikańskieprzewidywałynaogół
znacznieszerszyodkonstytucjimonarchicznychudziałspołeczeństwawwy-
borach.
34