Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
równieżF
.Bujak(1925c:94),pisząc:„Chorografia
Długoszowajest[...]zupełnieoryginalnacodoswej
metody,niemabowiemżadnegośredniowiecznego
dzieła,którebydoniejbyłopodobne.Głębokoodczu-
wającpotrzebęoznaczeniamiejscowości,gór,puszcz,
jezior,biegurzek,posługiwałsięwtymcelunaj-
prostszymisposobami,biegiemwódokreślałpoło-
żeniemiejscowościinaodwrót.Zresztąukładiplan
dziełajestprosty,dziękiswejnaturalnościzadawa-
lający,niemaltaki,jakibyćpowinien”.Długoszznał
równieżpraceocharakterzegeograficznyminnych
autorówstarożytnych,wykorzystywałteżstudiapo-
wstałejużwokresieśredniowiecza.BiografowieDłu-
goszawskazujątuzwłaszczanabadaczaEneaSilvio
dePiccolominiego(1405–1464),późniejszegopapie-
żaPiusaII(od1458).Tenuczony–humanistabył
autoremwielugeograficzno-historycznychopisów
EuropyiAzji.Utrzymywałkontaktyzkardynałem
Oleśnickim.Wgroniepolskichzwolennikówjego
dokonańnaukowychbyłm.in.JanDługosz.
Przypodjęciudecyzjioprzystąpieniudopracy
nadChorografiąważnąrolę(możenajważniejszą?)
odegrałmotywpatriotyczny.Studiującdzieławielu
autorów,Długoszstwierdzałnieznajomośćprzez
nichPolski,którąmimojejwielkościtraktowano
marginesowo.Bardzobolałnadtym,żerozbitepoli-
tycznieWłochymająlepsządokumentacjęgeogra-
ficznąniżPolska,stojącawXVw.„nawyżynieswej
potęgipolitycznej”.WprzedmowiedoHistoriiDłu-
goszpodkreśla,żeniepiszedzieła„przezzaufanie
wewłasnesiły,biegłośćwwymowieisztucepisania,
anidlapłochejżądzysławy,leczjakmniestaćbyło
przysłabychzdolnościach,agorącejmiłościdokra-
ju,abymżywotamegoniestrawiłwmilczeniuibez
zasługi”.JanKornhaus(1925:98)pisze:„Geografią
opisowąPolskiudowodniłnajlepiejswągorącąmi-
łośćkraju,bojedynieprzezdokładnejegopoznanie
nabierauczuciemiłościojczyznyrealnychwartości.
OnateżpobudziłaDługoszadozbieranianarozma-
itychdrogachwiadomościimateriałów,odnoszących
siędofizjografiiziempolskich”.Iwreszciejeszcze
jednaprzyczynapodjęciapracnadChorografią.Histo-
rycygeografiizwracająuwagę,że„głębokiumysł
Długoszamusiałwidziećirozumiećkonieczność
związaniawypadkówhistorycznych,któreopisywał,
zokreślonymterytorium,naktórymsięonerozgry-
wały.DlategowłaśnienapisałDługoszChorografię
idlategopoprzedzaonajegoHistorię.Inatympole-
22
C
ZĘŚĆ
I.D
ZIEJEGEOGRAFIIPOLSKIEJDO
1918
ROKU
gawielkazasługaDługosza”(Strzelecka1954:116).
DatapowstaniaChorografiiniejestdokładnieznana.
Przypuszczasię,żepierwotniestanowiłaonaod-
dzielnedzieło,adopieropóźniej,ponaniesieniu
pewnychzmian,zostaławłączonadoHistorii.
NajcenniejsząpartięChorografiistanowiprezenta-
cjahydrografiiPolski,azwłaszczaopisrzek.Wła-
śnietaczęśćdziełaprzysporzyłaDługoszowiwiele
uznaniaizapisałagonatrwalewdziejachpolskiej
geografii.Opissiecirzecznejstanowił,jaknaXVw.,
niezwykletrudneiambitnezadanie.Mapyztamte-
gookresuzawierałyniewieleszczegółów(zaledwie
kilkamiast,zarysywybranychistniejącychlubwy-
dumanychprzezautorówmapygór,jakąśważniej-
sząrzekę),toteżniemogłystanowićwystarczającej
bazydlaopisówDługosza.Podstawoweźródłojego
informacjiwiązałosięzatemzlicznymipodróżami
iprowadzonymwtereniewywiadami.Źródłatakie
gromadził,weryfikowałistaleuzupełniał.Zasługą
Długoszabyłoto,żenakreśliłbardzodokładnąsieć
rzecznąPolski.Zawielkieosiągnięcieuważasię
równieżto,żepodzieliłkrajnadorzecza,copo-
wszechnieuznajesięzapoważnykrokwrozwoju
myśligeograficznej,nietylkowPolsce.Hydrografia
obejmujerównieżopisjezior.WsumieDługosz
wymienia90jezior,rozpoczynającodnajbardziej
znanych.NapierwszymmiejscuumieszczaGopło,
dlaktórego„nazwysamejiznakomitościjegodaje-
mymumiędzyjezioramipolskimiprzodekipierw-
szeństwo”.
Kolejnaczęśćpoświęconajestgórom.Wporów-
naniudohydrografii,rozdziałtenjestniestetyznacz-
nieskromniejszy.Długoszrozpoczynaodogólnego
poglądunatematrówninnegocharakterukraju.„Lu-
bozaśKrólestwoPolskie,równoipłaskopołożone,
mniejmagórniżinnekraje,maichjednakżeniema-
ło,takskalistych,jakoiziemnych,zktórychcelniej-
szeopiszemy”.OpisgórPolskirozpoczynaodŁysej
Góry,cozapewnewynikałozdawnejtradycjiizna-
czeniahistorycznegotegomasywu.PoŁysejGórze
wymieniaWawel,JasnąGóręwCzęstochowieiin-
ne.Ogółemopisuje35gór.Przyopisieposzczegól-
nychobiektówpodajewzmiankidotyczącebogactw
naturalnych,np.kopalnimarmurów,żyłołowiuitp.
Czasamizamieszczanawetinformacjezzakresu–jak
todzisiajbyśmyokreślili–walorówwidokowychpo-
szczególnychgór.Jakohistorykgłównąuwagęzwra-
canaopisznajdującychsięnatychgórachgrodów,
