Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
graficzne.Zautopsjidokonałchrakterystykifizjolo-
gicznejBułgarii.Znaczącymwydarzeniemnapolu
etnografiiigeografiiTurcjiiTatariibyłapracaDeTar-
tarorummoribusLiber12,zawierającamateriałyispo-
strzeżeniapoczynioneprzezautorapodczaspobytu
wtymkraju.Analizującuwarunkowaniapowstania
potęgitureckiejzapoczątkowałpodziałgeografii
nademografięorazgeografięgospodarcząipolitycz-
ną(Barycz1957:174,Bujak1908:268–288).
ZKrakowemprzezwielelatbyłzwiązanyMarcin
Bielski(1495–1575),autoropublikowanejw1551r.
Kronikiwszystkiegoświata,którąuważasięzapierw-
sząnapisanąpopolskugeografiępowszechną.Praca
miałaistotneznaczeniedlaposzerzaniahoryzontu
geograficznegokolejnychpokoleńPolaków.Odnajdu-
jemywniejnapisanąporazpierwszywjęzykupol-
skiminformacjęoodkryciuAmerykiorazoIndianach.
Dlageografównajbardziejinteresującyjestdodatek
doKroniki…–Kosmografia,tojestrozmierzenieziemi
wedługstopniówiinnychznamionywokręgachniebieskich.
Kolejnewydanieukazałosięw1554r.izostało
znaczniewzbogaconeoinformacjedotycząceodkryć
geograficznych.PorazpierwszywPolscewymienił
Kolumba,choćzaodkrywcęAmerykiuważał,podob-
niejakjegopoprzednicy,AmerigoVespucciego.Uwa-
żasię,żeksiążkataodegraławażnąrolęwhistorii
polskiejcywilizacji,bowiemżadnainnaniemiała
wXVIw.takiegowpływunarozwójhoryzontuumy-
słowegoPolakówwogóle,ageograficznegowszcze-
gólności(Olszewicz1967b:68).
Geografiępolskątamtychczasówsławiłswymi
wybitnymipracamikartograficznymiBernardWa-
powski(1470–1535),przyjacielKopernika.Był
twórcąpierwszejmapyPolskiwskali1:1000000
(1526)orazdwuarkuszowejmapyEuropyWschod-
niej.Namapachtychopierałsięcałydalszyrozwój
polskiejkartografiiażpoXVIIIstulecie(zob.
s.261–262).Zewzględunaswojezasługizostałon
nazwany„ojcempolskiejkartografii”.Dodajmy,że
jużwcześniej,podczasswegopobytuwRzymie,
uczestniczyłwrazzKopernikiemwwydaniunowo-
czesnejmapyPolski,WęgieriCzech,stanowiącej
dodatekdorzymskiegowydaniaPtolemeuszazlat
1507i1508(Olszewicz1921:8).
NapołowęXVIw.przypadająpoczątkizakrojo-
nychnadośćszerokąskalępractopograficznych.Po-
miarydotyczyłyzwłaszczaOdryijejdopływów,
dorzeczaWisłyorazpobrzeżaBałtykuodOdrydo
Niemna.Mimożedzisiajjesteśmyświadominie-
dociągnięćiomyłek,towtamtymokresiepracete
byływysokooceniane.WykorzystałjerównieżWac-
ławGrodeckiwopracowanejw1558r.mapiehydro-
graficznejPolski.PodkoniecXVIw.MikołajKrzy-
sztofRadziwiłł„Sierotka”zainicjowałopracowanie
kartograficzneobszaruodWisłydoDniepru.Sam
byłsponsoremprzedsięwzięcia,atakżejegoczyn-
nymwspółwykonawcą.Mapaukazałasięw1613r.,
jużpośmierciinicjatora(1611)izostałauznana
zajedenz„najznakomitszychpomnikówkartografii
XVIIwieku”(Magidowiczowie1974:279–282).
Czasykopernikańskiewzasadziekończąokres
rozkwitugeografiipolskiegoodrodzenia.Studiageo-
graficznewAkademiiKrakowskiejstopniowoupa-
dają.Praceocharakterzenowatorskimukazująsię
rzadziej.Zjawiskotonaszczęścienieprzybiera
XVIIw.,olej,pł.(zbioryMuzeumUJ)
MikołajKopernik,malarznieznany,
12
Dziełotoznanejestjedyniezprzekazów.Niebyłodrukowane,
niezachowałsięteżżadenrękopis.
30
C
ZĘŚĆ
I.D
ZIEJEGEOGRAFIIPOLSKIEJDO
1918
ROKU
