Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ponadczasowość,nowatorstwo
ispecyfikaliteraturyśredniowiecznej
dworach,wprzydrożnychkarczmach,naplacachprzylegającychdokościołów,wsa-
lachklasztorówotwierającychgościnnepodwojedlastrudzonychwędrówkąpielgrzy-
mów.Każdaprzestrzeń,naktórejgromadząsięludzie,byświętowaćlubodpocząć,
możestaćsięsceną,zktórejpopłynąsłowa,przenoszącesłuchaczawświatliteratury.
Średniowiecznyodbiorcanieumieczęstoczytaćanipisać,alepotrafisłuchaći,coważ-
niejsze,lubisłuchać.Zeswejstrony,literaturapotrafizapełnićprzestrzeńjegoświęto-
waniaiodpoczynku.Przynosiwytchnienieipokrzepienie.Przenoszącwinnywymiar,
odrywaodcodziennychtrosk,aleidajemotywacjędodalszejpracy,bootwieranowe
horyzontyipomagazrozumiećteraŹniejszość.Pozwalającobcowaćzlepszymświatem,
uszlachetniasłuchaczaijegorzeczywistość.Wszystkotomocąsłowawypowiedziane-
go,posiadającegomożenawetwiększąsiłęoddziaływanianiżsłowopisane.Obdarzo-
newyjątkowąmocąsprawczą,żywesłowoproponujenietyleświatlitery,coświatdu-
cha.ObdarzenicharyzmatycznąDiskrąbożą”,czypoprostutalentem,jegowykonaw-
cybudząwyobraŹnięsłuchaczy.Zadanietymłatwiejsze,żewyobraŹniataniepodlega
żadnymograniczeniom.Uśredniowiecznegoodbiorcyzacierasięróżnicapomiędzy
fikcjąirzeczywistością.Słuchającopowieści,niepoddajeonjejkartezjańskiejkryty-
ce.Poprostusłuchaidajesięuwieśćczarowiwypowiadanegosłowa.Zaczynażyćży-
ciemopowieściistajesięjejwspółbohaterem.Poprzeztęzdolnośćidentyfikacjistaje
sięteż,jednocześnie,współautorem.MocąswejwyobraŹniitwórczejintuicjidopowia-
dawsobieto,coniedopowiedziane.Wypełniaprzestrzeńmilczenia,wjakąobfitują
prezentowanemudzieła.
Kontaktautoraiodbiorcyjestnajczęściejbardzobezpośredni.Takjestwprzypad-
kutrubadurówitruwerów.Pisząnazamówienieczykupochwalekonkretnychosób
iprzedstawiająswojetekstynakonkretnychdworach.Jeszczew2.poł.XIIw.krągod-
biorcówokazujesięniezwykleelitarny.JeśliwierzyćChrétienowideTroyesiwspół-
czesnymmuautorom,największezasługidlarozwojuliteraturymiałydworySzampa-
nii,Flandrii,Paryża,Narbonne,Hainaut,BloisiBurgundii.Dopierozpocz.XIIIw.
tekstpisanyzaczynafunkcjonowaćwszerszymkręguodbiorców.
Toupodobaniedowspólnejlekturycharakterystycznejestdlacałegośredniowie-
cza.Zażyłośćpisarzazjegoodbiorcąznajdujeodbiciewsamychtekstach.Recytując
chansonsdegeste,żonglerzyzwracająsiębezpośredniodozgromadzonych:DChcecie
posłuchaćdobrej,zacnejpieśni?”(Aspremont),DChcecieposłuchaćowielkichbitwach
isrogichbojach?”(PieśńoWilhelmie),DSłuchajciepieśniradosnejimiłej”(Raul
zCambrai)
19
.WXIIIw.,wkońcowejscenieswegoMiracledeThéophile(CuduoTeo-
filu),Rutebeufzachęcapublicznośćdoczynnegoudziałuwwidowisku.Dwawieki
póŹniej,JehandeSaintréprosi,byzgromadzonedamywypowiedziałysięcodozacho-
waniajegoniegdysiejszejukochanej.PerNykrogniewahasięnazwaćtegoszczególne-
godialoguautorazodbiorcąjegotekstutypemlekturyinteraktywnej
20
.Zauważateż
przyokazji,żelekturacichaiindywidualnastajesięregułądopieropowynalezieniu
druku.Średniowiecznytekstjestnietylkozjawiskiemliterackim.Jestteżzjawiskiem
społecznym.Stajesiępretekstemlubprowokacją:skłaniadorefleksjiijejwerbalizo-
19
Tłum.cytatów:A.Drzewicka,Starofrancuskaepopejarycerska,Warszawa1979,s.9.
20
P
.Nykrog,ChrétiendeTroyesromancierdiscutable,Genève1996,s.46.
29
