Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.2.SyriaiPalestyna
ZachodnieramięŻyznegoPółksiężyca,pociętepołudnikowołańcuchami
górskimiirowemlewantyńskim,rozpadasięnawieleniewielkichregio-
nówozróżnicowanymśrodowiskunaturalnym,tradycyjniełączonych
wdwiekrainyonazwachnadanychimprzezpisarzygreckich:napółnocy
Syrię(odAsyrii),napołudniuPalestynę(odmieszkającegonajejwybrzeżu
luduFilistynów).Palestynajestmałaiuboga,alejakokrainaBibliibyła
odXIXw.obiektemintensywnychbadań.Syriajestwiększaibogatsza,
alenapoważnąeksploracjęarcheologicznątrzebabyłowniejczekaćdo
latsześćdziesiątychXXw.,gdywobecplanówbudowytamynaEufracie
rozpoczętobadania,którezrewolucjonizowałynasząwiedzęoBliskim
Wschodziewneolicieiepocebrązu.WtymsamymczasiePaoloMatthiae
zacząłkopaćwTellMardikhkołoAleppo,jaksięokazało,kryjącymwy-
mienianączęstowtekstachEblę.Mimotoperiodyzacjawczesnegobrązu
wLewanciejestnadaltaka,jakjąustaliłWilliamAlbrightw1949r.,niemal
wyłącznienapodstawiemateriałuzPalestynyijegokorelacjizmateria-
łemmezopotamskimiegipskim.Wobecnejpostacijestonanastępująca:
periodyzacjaepoki
fazaIodpowiadaokresomUrukIVwMezopotamiiipredynastycznemu
wczesnegobrązu
wEgipcie(ok.3300–3100/3000),fazaII–fazomDżamdatNasriEDIwMe-
wLewancie
zopotamiiorazI–IIdynastiiwEgipcie(3100/3000–2700/2600),fazaIII
–odpowiedniofazieEDIIIiStaremuPaństwudoVdynastii(2700/2600–
2400/2350),fazaIV–imperiomAkkaduiIIIdynastiizUrorazpóźnemu
StaremuPaństwuiIokresowiprzejściowemu(2400/2350–2000).
PierwszymwielkimodkryciembyłoznalezieniewHabubaKabiranad
Eufratemmiastazok.3400–3100,zdawałobysiężywcemprzeniesione-
pierwszemiasta
gozokolicUruk.Stanowiskotoiinne,wDżebelArudaiHassekHöyük,
ujawniłygłębokośćpenetracjikulturyUrukIVnazachód,ajednocześnie
wykazały,żemiastapojawiłysięwSyriikilkasetlatwcześniej,niżsądzo-
nodotąd.WprawdziepierwszyeksperymentzżyciemmiejskimwSyrii
miałkrótkiżywot,aleodkrycieEbliwykazało,żepo500-letniejprzerwie
miastawróciłydoniej,tymrazemnastałe.OdkryciawEbli,MariiTell
Bejdar,wrazzpostępemsemitystyki,pozwoliłyteżodtworzyćwdużym
stopniuprzebiegprocesudziejowegonazachodniejperyferiipierwszej
cywilizacjiświata.
Procestencharakteryzujądwazjawiskaoprzeciwnymkierunku:eks-
pansjacywilizacjimezopotamskiejwgóręEufratu,anastępnienazachód,
wgłąbSyrii,orazekspansjaludnościsemickiejzjejprzyczółkawPale-
semityzacjaregionu
stynieipołudniowejSyriikuEufratowi,anastępniewdółjegonurtuku
DolnejMezopotamii.Jakwidzieliśmy,zanikwpływówUruknastąpiłwtym
samymczasie,copojawieniesiępierwszychSemitówwpółnocnejSyrii,
copozwaladopatrywaćsięmiędzynimizwiązkuprzyczynowego.Nawet
jeśliSemici(inapierającyzpółnocyHuryci)niebyliodpowiedzialniza
upadek„kolonii”kulturyUrukwpółnocnejSyriiiGórnejMezopotamii,se-
109