Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
STAROŻYTNYBLISKIWSCHÓD
CyrusIIStarszy(panował550–529p.n.e.).Władającnajpierwniewielkimkrólestwem
Anszan,zczasempodbiłokolicznepaństwaBliskiegoWschodu,wtymBabilonię,izapo-
czątkowałrozwójpolitycznyimperiumrozciągającegosięodbasenuMorzaŚródziemnego
przezKaukazażdoOceanuIndyjskiego.SiłaekspansjiPersjiopierałasięm.in.napotężnej
armiiorazwdużejmierzeinajejkulturze.Szczególniewidocznebyłotowzakresiesztuki,
architektury,aletakżehigienyciałaiformwspółzawodnictwawćwiczeniachwojskowych.
Dziękinajczęściejbazaltowympłaskorzeźbom,przedstawiającymbitwyzudziałemłuczni-
ków,możemyocenićówczesnąkonstrukcjęłukuisztukęłuczniczą.Pozatym,coukazują
płaskorzeźby,niewiemyzbytwieleosystemiećwiczeniażołnierzyperskich,alemusiałon
byćskuteczny,skoroprzeztrzystuleciakrajtenliczyłsięnaareniepolitycznejiwojskowej
basenuMorzaŚródziemnego.Niewiemy,czyPersowieurządzalizawodyłucznicze,ale
wiemy,żełucznictwozalecanowwychowaniumłodychPersów.
Wiemyteż,żewyjątkowoważnymelementemwyszkoleniażołnierzy,conajmniej
odVw.p.n.e.,byłagraonazwiechugan(lubchogan).Przypominałapolo,uczyłazwrot-
nościnakoniu,umiejętnościoperowaniamłotkiemdouderzaniapiłki,wwarunkach
pokojowychćwiczyłasiłęiszerokośćzamachurzeczywistąbronią,mieczem,toporemlub
oszczepem.TworzącyjużwśredniowieczupoetaperskiFerdausiwnarodowymeposie
perskimSzahname(Księgakrólów)opisujeturniejkrólewskiwchuganmiędzyksięciem
perskim
Siavashem
aksięciemościennejkrainyTuran.ŻyjącywIXw.historykstaroperski
Dinvari,opisującchugan,doradzagraczomumiarkowaniewczasiegry.Innyperskipoeta,
Farukhi,wyliczaczterynajważniejszeumiejętnościwładcy:świętowania,polowania,gry
wpoloiprowadzeniawojny.WIsfahanieznajdujesiępozostałośćkrólewskiegokortu
owymiarach512na160m.Dogrytejdopuszczanorównieżkobiety–rzeczwówczes-
nychwarunkachdośćniezwykła.
SzczytrozwojudawnegoimperiumperskiegoprzypadanapanowanieDariuszaI
Wielkiego(ok.522–486p.n.e.).Zapoczątkowanyprzezeńnaderdynamicznyioryginalny
rozwójkulturyperskiejijejekspansjiterytorialnejzostałwyhamowanyprzezGreków
wtrakciewojenperskich.MiłośnikiemgrywchuganbyłDariuszIIIKodomanus(pano-
wał336–331p.n.e.),tensam,któryprzegrałostateczniewlatach331–327p.n.e.wojnę
zAleksandremWielkim.WchwilipokojuczynegocjacjimiałofiarowaćAleksandrowikij
dogrywchuganipiłkę.
RozwójPersjidzielimytradycyjnienaprzedislamski(do641n.e.)ipoprzyjęciu
islamu,któryzapanowałtupopodbojuarabskim(633–651).Przemianytemiałyznaczny
wpływnakulturętegoterenu.Osiletrwaniadawnychwzorcówkulturowychświadczy
jednakto,żejeszczewXVIw.,wszczytowymokresiewpływówislamu,sztukaPersji,
wtymmalarstwominiaturowe,pełnejestscenprzedstawiającychpolowaniazsokołem
orazgrę,zktórejprawdopodobnierozwinęłosięeuropejskiepolo.
Wśróddziełantycznejsztukiperskiejznajdujemyrównieżpłaskorzeźbyzescena-
mimyśliwskimi,wtympolowańzsokołem,którychtechnikaiobyczajowośćwokre-
sachpóźniejszychmiałyniewątpliwywpływnapodobnytypmyślistwaeuropejskiego.
DonajpiękniejszychzabytkówsztukiperskiejnależyminiaturapochodzącazXVIstule-
cia,przedstawiającaczterechgraczypolowakcji,którejprzypatrująsięzbokusłużący,
trzymającywrękuzapasowekijedogry(dziśwMuzeumSztukiIslamskiejwBerlinie).
Niebyłobywtymnicdziwnego,gdybynieto,żeislampanującytuodVw.zabraniał
