Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
obraźniRomanaJaworskiego.Aświattenukazywałczytelnikowi
swojeodpychające,alezarazemniebanalneoblicze.Jednymzjego
elementówbyłkultbrzydotyczylizjawiskoliterackie,któredopie-
rowniespełnasześćdziesiątlatpóźniejJulianPrzybośnazwie„tur-
pizmem”wodniesieniudowierszyStanisławaGrochowiaka.Aoto
próbkapra-turpizmuwwydaniuJaworskiego,fragmentzwierzeńin-
żynieraBeksayaz„Amoramilczącego”:
„Żywego,młodegociałanigdyniedotknąłemutęsknionąręką,
młodzieńczemojewargistarłyswąpurpuręnatłuszczuwarkoczyków
siwiutkichinachropawejskórzeuschłych.Utrzymanekiwychowa-
nekpółtrupka,trupioomiłościmyślę.Rokrocznielampkipalęnagro-
biemejmatki-kochankiimodlęsięszyderczodostęchłejoniejpa-
mięci.Zgniliznawkrewmiweszłaizwolnaciałotoczy”.
Wrazzopisamiiporównaniamieksponującymibrzydotęnatrafia-
mywtejprozienaelementyhumoruiwrażenielekkościzjakąautor
prowadzinarrację.Tworzyto„estetykękontrastu”ijest„stylemhu-
morystycznympodobnymdoobryzgującegobłotemprzechodniów
powozu”(określeniaKarolaIrzykowskiego).Wistocieniesposóbpo-
wstrzymaćsięodmyśli,żeJaworskiuprawiagręzczytelnikiem,ko-
kietujegoswojąbezczelnościąiobrazoburstwem,pokazujemusym-
bolicznygest,cośwrodzaju„Tusięzginadzióbpingwina”.Nasuwa
sięwięcpytanie:poco?Bochybaniewceluzniechęceniadolektury
własnychutworów.Przecieżniktnielubibyć„obryzganybłotem”.
Alewłaśnietamałopociągającagrazodbiorcąmaformębuntu,wy-
zwaniarzuconegomodernizmowiimłodopolskiejkonwencjizjaką
Jaworskistykałsięprzecieżnacodzień.Ataliterackakonwencja
to,zjednejstrony,delikatne,erotyzującestrofyKazimierzaPrzerwy-
Tetmajera,zdrugiej–pełnepatosudramatyStanisławaWyspiańskie-
go.Awprozie?Fantastyczno-patetycznatrylogiaksiężycowaJerze-
goŻuławskiegozapoczątkowanapowieścią„Nasrebrnymglobie”,
olimpijska„FerenikeiPejsidoros”LucjanaRydla,obyczajowa„Se-
zonowamiłość”GabrieliZapolskiej,patriotycznepowieścihistorycz-
neHenrykaSienkiewicza…Wtenuporządkowanyświatówczesnej
literaturyJaworskiuderzaczymśtotalnieodmiennymicałkowicie
zaskakującym.Jegopostacisąnietylkoodpychające.Sąrównież
9
