Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sprawiedliwośćilustracjawkrajachpostkomunistycznych
49
OCENANiEZAWiSŁOŚCiiWŁADZySĄDÓW
KONSTyTUCyJNyCH
Instytucjasądukonstytucyjnego,stworzonawAustriiwroku1920,
byławwiększościkrajówpostkomunistycznychEuropyWschodniej
czymśnowymlZwyjątkiemRepublikiCzeskiejiSłowackiej(Czecho-
słowacji),żadenzomawianychtukrajówniemiałsądukonstytucyjnego
wczasachprzedkomunistycznych30lJednakwefekciezmiandemokra-
tycznychkażdykrajpostkomunistycznypodążyłzatradycjąeuropejską
iustanowiłsądkonstytucyjnywustawiezasadniczejorazprzyjąłusta-
wyparlamentarnelegitymizującetęinstytucjęlWrezultacienowesądy
wkrótceprzejęłyodpowiedzialnośćzaważnekwestieprawne,któredo-
tyczyłynietylkoprzeszłościiniesprawiedliwegotraktowanialudzioraz
mienia,aleteżprocedurniezbędnychdlazastosowaniaiwprowadzenia
wżycienowychzasadiregułdemokratycznychl
Choćsądykonstytucyjnemająznaturycharakterwładzysądowni-
czej,sązwykleustanawianejakoosobnejednostkikonstytucyjne,odręb-
newstosunkudosystemusądownictwa,któryzajmujesięcodziennymi
problemamiprawnymidanegonarodu31lSądykonstytucyjnemogąmieć
prawokontroliapriori(wiążącakontrolasądowaprzedustawowymwdro-
żeniem)ikontroliaposteriori(wiążącakontrolasądowapoustawowym
wdrożeniu)lSprawysąprzedstawianesądowiprzezpodmiotyrządowelub
zapośrednictwemindywidualnejproceduryskargikonstytucyjnejlPosta-
nowieniakonstytucyjnezawierająopisjurysdykcjiikompetencjisądów,
tego,ktoikiedymożezgłaszaćwnioskidosądu,sposobuwyborusędziów,
długościichkadencjiorazinnychstawianychimwymagańlNiezaska-
kujefakt,żewiększośćkonstytucjikrajówpostkomunistycznychwprost
stwierdzalubprzynajmniejpozwalawywnioskować,iżsądykonstytucyj-
nesąniezawisłe32l
NiezawisłośćsądówstanowiobszarlicznychbadańnaukowychlPoję-
cietojestogólniestosowanezarównojakoterminrelacyjny:odniesienie
donautonomiisędziów–wsensiezbiorowymiindywidualnym–tznl
niezależnościodinnychosóbiinstytucji”,jakijakopojęciebehawioralne,
30Słowenia(1963)iPolska(1982)ustanowiłytrybunałykonstytucyjnewczasachko-
munizmul
31WyjątekstanowiEstonia,gdzieKonstytucyjnaIzbaRewizyjnawramachSąduNaj-
wyższegostanowiczęśćujednoliconegosystemusądowegol
32PolskaKonstytucjawyraźniestwierdza,żenSędziowieTrybunałuKonstytucyjne-
gowsprawowaniuswojegourzędusąniezawiśliipodlegajątylkoKonstytucji”(artl195,
ustl1),awKonstytucjiAlbaniizapisano,iżnSądKonstytucyjnypodlegatylkoKonsty-
tucji”(artl124,ustl2)lKonstytucjemogąrównieżgwarantowaćfinansowąniezależność
sąduorazpewneimmunitetysędziowskie,npluniemożliwiającearesztowaniel
