Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Horrorwliteraturzewspółczesnejifilmie
Caillois,
który
definiuje
fantastykę
grozy
przez
wyeksponowanie
jej
samoistnościwzględemfantastykibaśniiwobecfantastykinaukowej:
Baśniowośćtoświatcudowności,któryłączysięzeświatemrzeczywistym,nienaru-
szającwniczymjegowewnętrznegoładuinieniszczącjegospójności;fantastyka[grozy–
przyp.A.H.-T.]jestnatomiastmanifestacjąskandalu,rozdarcia,niezwykłym,nieznośnym
wręczwdarciemsięwtenżeświatrzeczywisty.Innymisłowy,światbaśniiświatrzeczywisty
przenikająsięnawzajembezżadnychtrudnościczykonfliktów[...].Wfantastyce[grozy–
przyp.A.H.-T.]zaśprzeciwnie,porządeknadprzyrodzonyzakłócaspójnośćwszechświata.Cud
stajesięwniejgroźbą,niebezpiecznąagresją,podważającąstabilnośćświata,któregoprawa
uważanebyłydotądzanieodwracalneiniewzruszone.StajesięNiemożliwością,którawkracza
naglewświat,zktóregoNiemożliwośćjestexdefinitionewyrugowana.65
Takąkoncepcjęfantastykigrozy,pojmowanejjakospecyficznaHfantastyka
centrum”,propagujewielupolskichuczonych,m.in.StanisławLem,Ryszard
Handke,AndrzejNiewiadowskiiAntoniSmuszkiewicz.
S.Lem,któryodwołujesiędoideiwypracowanejprzezRogeraCaillois,
zaznaczawFantastyceifuturologii,żeHklasycznabaśńjestcałościowopoza-
empirycznai[...]uporządkowana;sciencefiction–tofantastyka,którapodaje
sięzamieszankępaństwanajsolidniejszejempirii”,zkoleiHhorrorstory
znajdujesięjakbypośrodkumiędzytamtymi”itworzyteren,Hnaktórym
wempirycznyświatwłamujesięzaświat,czylimiejscekolizjidwuporządków
rozmaitych”.
66Wujęciupisarza:
[...]horrorstory,jakoopowieśćgrozy,dziejesięwtymsamymświecie,wktórymżyją
zwykłelwy,aprzybyciezjawyzzagrobuoznaczastrzaskanieistniejącegoporządku–jako
powstaniewnimokropnejdziury,zktórejsięwidmowynurza.Abywięcefekttakiegonajścia
mógłbyćwłaściwy,poprzedniomusisięupowszechnićwłaśnieprzeświadczenieotym,cojest
naturalneimożliwe,wprzeciwieństwiedotego,cojakonadnaturalne,niebędziesięmogło
zdarzyć.[...]
Utwórtakizabierawięcnamniejakopewnośćustaleńdotychczasowych,byjąna
Hczystągrozę”wymienić:imabyćstrach,jakiegodoświadczasięprzylekturzetakichhistorii
upiornych–jakgdybyceną,którąpłacićmusimyzautratęwiedzypewnej;odtądnicniejest
trwałe,wszystkosięmożebowiemprzytrafić.AwtedyauraoczekiwańNiepojętegozaczyna
nasycaćkażdąrzecz,zjakąsięzetkniewzrokidotykbohatera,któryjestjakbyprze-
dłużeniemzmysłówsamegoczytelnika;zasadązaśtakiejontologiijestnietylkoheterogenia
strukturyzjawiskowejświata,lecz–kompletnaniespójnośćdwuporządków:przyrodzonego,
którywłaśniepękł,inadprzyrodzonego,któryprzezpowstałąranęwbiłsięwcentrum
opowieści.
67
TheLiteratureofTerror:AhistoryofGothicFictions,NewYork1996;V
.Graff,Homofuturus.Analiza
współczesnejsciencefiction,przeł.Z.Fonferko,Warszawa1975;G.Lenne,LeCinémaFantastiqueet
sesMythologies,Paris1970;Ch.Oddos,LeCinémaFantastique,Paris1977;J.F
.Tarnowski,Ujęcie
idefinicjefantastykiisciencefictionwfilmie,przeł.K.Wakar,HFilmnaŚwiecie”1978,nr7/8;
I.Butlter,TheHorrorFilm,London–NewYork1967iin.
65R.Caillois,Odbaśnidosciencefiction...,op.cit.,s.32–33.
66S.Lem,Światdziełaliterackiego.Ontologiaporównawczafantastyki,[w:]Fantastykaifuturo-
logia,t.1,op.cit.,s.86.
67Ibidem,s.85i93–94.
